Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Cách mạng 1989”

Những sự kiện này bắt đầu từ [[Ba Lan]] vào năm [[1989]],<ref name="p.85">[[Sorin Antohi]] và [[Vladimir Tismăneanu]], "Independence Reborn and the Demons of the Velvet Revolution" in ''Between Past and Future: The Revolutions of 1989 and Their Aftermath'', Central European University Press. ISBN 963-9116-71-8. [http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN9639116718&id=1pl5T45FwIwC&pg=PA85&lpg=PA85&dq=%22Autumn+of+Nations%22&sig=DCpWFx3kS95ahhNIf3omlu5E7sk p.85].</ref><ref name="lead">{{chú thích báo | author=Boyes, Roger | url =http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/world_agenda/article6430833.ece | title = World Agenda: 20 years later, Poland can lead eastern Europe once again | date = ngày 4 tháng 6 năm 2009 |work=The Times |location=UK | accessdate = ngày 4 tháng 6 năm 2009 }}</ref> và tiếp tục ở [[Hungary]], [[Cộng hòa Dân chủ Đức|Đông Đức]], [[Bulgaria]], [[Tiệp Khắc]] và [[România]]. Một đặc tính phổ biến cho hầu hết các cuộc cách mạng này là việc sử dụng rộng rãi các chiến dịch của lực lượng đối lập chống lại [[hệ thống đơn đảng|chế độ độc đảng]] và góp phần gây áp lực với sự thay đổi <ref>[[Adam Roberts (scholar)|Adam Roberts]], ''Civil Resistance in the East European and Soviet Revolutions'', Albert Einstein Institution, 1991. ISBN 1-880813-04-1. Available as pdf from: http://www.aeinstein.org/organizationse3a7.html.</ref>. Romania là nước Đông Âu duy nhất lật đổ chế độ Xã hội chủ nghĩa của mình bằng phương pháp bạo lực <ref name="p.x">[[Piotr Sztompka]], preface to ''Society in Action: the Theory of Social Becoming'', University of Chicago Press. ISBN 0-226-78815-6. [http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN0226788156&id=sdSw3FgVOS4C&pg=PP16&lpg=PP16&dq=%22Autumn+of+Nations%22&sig=NZAz9ZZ4N0J7wsnpqqrHtL2iG8g p. x].</ref>. [[Sự kiện Thiên An Môn]] đã không thành công trong việc kích thích sự thay đổi [[chính trị]] lớn ở [[Trung Quốc]]. Tuy nhiên, hình ảnh mạnh mẽ của các sự thách thức trong những cuộc [[biểu tình]] đó đã giúp gây ra các sự kiện ở những phần khác của thế giới. Trong số các cuộc biểu tình chống Cộng nổi tiếng nhất là sự sụp đổ của [[Bức tường Berlin]], đã phục vụ như là cửa ngõ tượng trưng để thống nhất nước [[Đức]] vào năm 1990.

Vào tháng 4 năm 1989, Phong trào Công đoàn Đoàn kết lại được hợp pháp hóa trở lại và được tham gia cuộc bầu cử quốc hội vào ngày 4 tháng 6 năm 1989 (trùngbất hợp thayngờ, ngày hôm sau vụ đàn áp những người biểu tình Trung Quốc vào nửa đêm ở quảng trường Thiên An Môn đã xảy ra). Một trận động đất chính trị diễn ra. Chiến thắng Công đoàn đoàn kết đãvượt làmqua đảotất lộncả mọicác dự đoán trước đó. Các ứng cử viên thuộc Công đoàn đoàn kết đã giành được tất cả các vịchỗ tríhọ họđược phép cạnh tranh trong Hạ viện, trong khi tại Thượng viện họ chiếm 99 trong số 100 ghế (với các ghế còn lại được thắng cử bởi một ứng cử viên độc lập). Đồng thời, nhiều ứng cử viên nổi bật của Đảng Cộng sản đã thất bại để đạt được ngay cả những số phiếu tối thiểu cần thiết để nắm bắt những ghế đã được dành riêng cho họ.

Một chính phủ phiPhi Cộng sản mới, lần đầu tiên của loại hình này ở các nước Khối Đông Âu, đã tuyên thệ nhậm chức vào văn phòng vào tháng 9 năm 1989.

Theo sau Ba Lan, Hungary đã hướng tới việcđể trở lại với một chính phủ không cộng sản. Mặc dù Hungary đã đạt được một số cải cách kinh tế lâu dài và tự do hóa chính trị có giới hạn trong những năm 1980, những cải cách chính thức chỉ xảy ra sau khi János Kádár nhậm chứclàm Tổng Bí thư của Đảng Cộng sản năm 1988. Cùng năm đó, Quốc hội đã thông qua một "gói cải cách dân chủ", trong đó bao gồm đa nguyên, tự do hội họp, tự do lập hội, và tự do báo chí; một luật bầu cử mới, và sửa đổi một hiến pháp cấp tiến hơn, cùng vớivà nhiều hoạt động khác. Trong tháng 10 năm 1989, Đảng Cộng sản triệu tập đại hội cuối cùng của mình và sau đó đổitái tênthành lập trở thành Đảng Xã hội Hungary, mà vẫn còn tồn tại cho tới ngày nay (tên gọi là MSZP).Trong một phiên họp lịch sử từ 16 tháng 10 đến 20 tháng 10, Quốc hội đã thông qua luật cho phép bầu cử quốc hội đa đảng và một cuộc bầu cử tổng thống trực tiếp. HiếnPháp phápluật đổivề tênchuyển nướcHungary từ Cộng hòa Nhân dân Hunggary thànhhthành Cộng hòa Hungary, đảm bảo [[nhân quyền]] và dân quyền, và tạo ra một cấu trúc thể chế đảm bảo sự phân táchchia quyền lực giữa các ngành tư pháp, lập pháp, và hành pháp của chính phủ. Chính phủ mới thành lập ở Hungary đề nghị quân đội Xô viết rút "về nướcnhà." Một ý tưởng đầu tiên được đề xuất bởi Viktor Orbán tại lễ tang chôn lại của Imre Nagy.

Sau khi biên giới cải cách đã được mở từ phía Hungary, ngày càng có nhiều người [[Cộng hòa Dân chủ Đức|Đông Đức]] đã bắt đầu di cư sang [[Tây Đức]] thông qua biên giới của Hungary với nước Áo. Đến cuối tháng 9 năm 1989, hơn 30.000 người Đông Đức đã trốn thoát sang Tây Đức trước khi chính phủ Đông Đức từ chối cho phép vượtdu biênlịch sangđến Hungary, để lại CSSR (Tiệp Khắc) là các nhà nước láng giềng duy nhất mà người Đông Đức có thể đi du lịch. Hàng ngàn người Đông Đức đã cố gắng để tiếp cận Tây Đức bằng cách chiếm các cơ sở ngoại giao ở thủ đô Đông Âu khác, đặc biệt là Đại sứ quán Prague, nơi hàng ngàn người cắm trại trong vườn lầy lội từ tháng Tám đến tháng Mười Một. Đông Đức đã đóng cửa biên giới với Tiệp Khắc (CSSR) vào đầu tháng Mười, từ đó cô lập mình khỏi tất cả các nước láng giềng. Do cơ hội cuối cùng để tẩu thoát đã bị đóng lại, những người Đông Đức bắt đầu cuộc biểu tình Ngày Thứ Hai. Hàng trăm ngàn người dân ở một số thành phố - đặc biệt là Leipzig - đã tham gia vào phong trào biểu tình này.

KhiSau khi các cuộc biểu tình ngày 02 Tháng Mười nổ ra, lãnh đạo Đảng Thống nhất Xã hội Chủ nghĩa (SED) Erich Honecker đã ra lệnh nổ súngbắn và giết hạicho ngườiquân biểuđội tình.[19] Đảng Cộng sản chuẩn bị một lực lượng cảnh sát rất lớn, dân quân, cảnh sát chìm (Stasi), và quân tác chiến và đã có tin đồn về một thảm sát [[Thiên An Môn]] nữa. [20]

Ngày 06 tháng 10 và 07 tháng 10, [[Mikhail Sergeyevich Gorbachyov|Gorbachev]] viếng thăm Đông Đức để đánh dấu kỷ niệm 40 năm nước Cộng hòa Dân chủ Đức, và thúc giục lãnh đạo Đông Đức chấp nhận cải cách. Một câu nói nổi tiếng của ông được đưa ra trong tiếng Đức là "Wer zu spät kommt, den bestraft das Leben" (Ai đã là quá muộn sẽ bị chết). Tuy nhiên, [[Erich Honecker]] vẫn chống đối cải cách, với chế độ của ông thậm chí còn đi xa hơn như cấm lưu hành các ấn phẩm của Liên Xô mà được xem như là phá hoại.

Đối mặt với tình trạng bất ổn dân sự đang diễn ra, phán quyết của Đảng Thống nhất Xã hội chủ nghĩa (SED) cho Honecker về vườn vào giữa tháng Mười, và thay thế ông ta bằng [[Egon Krenz]]. Ngoài ra, biên giới Tiệp Khắc đã được mở cửa trở lại, nhưng chính quyền Tiệp Khắc sớm để cho tất cả người dân Đông Đức didu cưlịch trực tiếp tới Tây Đức mà không có thêm thủ tục gì, do đó nâng phần mình của [[Bức màn sắt]] vào ngày 3 tháng 11. Không thể để ngăn chặn dòng người tị nạn đếntiếp theo với phương Tây thông qua Tiệp Khắc, chính quyền Đông Đức cuối cùng đầu hàng trước áp lực công chúng bằng cách cho phép các công dân Đông Đức di cư trực tiếp vào Tây Berlin và Tây Đức trực tiếp, thông qua các điểm biên giới hiện tại, vào ngày 09 tháng 11, mà không cần phải thông báo với lính biên phòng canh biên giới.

Các "[[Cách mạng Nhung|Cách mạng nhung]]" là một cuộc cách mạng bất bạo động ở [[Tiệp Khắc]] mà đãthấy dẫnviệc đếnlật việcđổ chính phủ Cộng sản bị lật đổ. Vào ngày 17 tháng 11 năm 1989 (thứ sáu), cảnh sát chống bạo động đàn áp một cuộc biểu tình ônsinh viên hòa của sinh viênbình ở Prague. Sự kiện đó đã gây ra một loạt các cuộc biểu tình phổ biến từ tháng 19 đến cuối tháng Mười Hai. Đến ngày 20 tháng 11 số lượng người biểu tình hòa bình tập hợp tại Praha đã tăng lên từ 200.000 ngày hôm trước đến khoảng nửa triệu. Tổng Đình công "hai tiếng" gồm tất cả các công dân của Tiệp Khắc, được tổ chức vào ngày 27.

Với sự sụp đổ của các chính phủ cộng sản khác trên toàn Đông Âu, và cuộc biểu tình đường phố ngày càng tăng, Đảng Cộng sản Tiệp Khắc công bố vào ngày 28 Tháng 11 rằng họ sẽ từ bỏ quyền lực và từ bỏ nhà nước độc đảng. Dây thép gai và chướng ngại vật khác đã được gỡ bỏ từ biên giới với Tây Đức và Áo vào đầu tháng mười hai. Ngày 10 Tháng 12, Chủ tịch [[Gustáv Husák]] bổ nhiệm chính phủ phi cộng sản đầu tiên ở Tiệp Khắc từ năm 1948, và từ chức. [[Alexander Dubček]] (người lãnh đạo phong trào [[Mùa xuân Praha]] năm 1968) được bầu làm người phát ngôn của nghị viện liên bang vào ngày 28 và [[Václav Havel]] được bầu làm Tổng thống Tiệp Khắc vào ngày 29 Tháng 12 năm 1989.

Trong tháng 6 năm 1990, Tiệp Khắc đã tổ chức cuộc bầu cử dân chủ đầu tiên kể từ năm 1946.

Ngày 10 tháng 11 năm 1989 - một ngày sau khi Bức tường Berlin đã bị xâm phạm – nhà lãnh đạo lâu đời của Bulgaria [[Todor Hristov Zhivkov|Todor Zhivkov]] bị lật đổ bởi Bộ Chính trị. Moscow dường như chấp thuận việc thay đổi lãnh đạo, bấtmặc chấpdù danh tiếng của Zhivkov như là một đồng minh trungkhuất thànhphục của Liên Xô. Tuy nhiên, sự ra đi của Zhivkov là không đủ để đáp ứng các phong trào dân chủ đang phát triển. Cùng lúc đó tác động của chương trình cải cách của Mikhail Gorbachev tại Liên Xô đã được cảm thấy ở Bulgaria vào cuối thập niên 1980, những người Cộng sản, giống như lãnh đạo của họ, đã trở nên quá yếu ớt để chống lại cuộcnhững đấunhu tranhcầu củathay quầnđổi chúnglâu nhân dândài.

Trong Tháng 11 năm 1989 các cuộc biểu tình về các vấn đề sinh thái được tổ chức tại Sofia, và những sớm mở rộng vào một chiến dịch chung để cải cách chính trị. Đảng Cộng sản đã phản ứng bằng cách khai trừ Zhivkov già yếu và thay thế ông ta bằng Petar Mladenov, nhưng điều này đã chỉ đem lạicó một thời gian ổn định ngắn. Trong tháng 2 năm 1990 Đảng Cộng sản, cácbuộc bởi cuộc biểu tình đường phố đã buộc Đảng Cộng sản phải từ bỏ độc quyền lựccủa Đảng và vào tháng 6 năm 1990, cuộc bầu cử tự do đầu tiên kể từ năm 1931 đã được tổ chức, với thắng lợi của Bungari Đảng Xã hội Bulgaria (tên mới của Đảng Cộng sản). Mặc dù Zhivkov phải đối mặt với phiên toà vào năm 1991, ông thoát khỏi số phận nghiệt ngã của đồng chí miền Bắc của mình, Tổng thống Rumani [[Nicolae Ceaușescu|Nicolae Ceauşescu]].

Không giống như các nước Đông Âu, [[România|Romania]] đã không bao giờ trải qua bất cứ [[phong trào chống Stalin]] nào, nhưng đã được độc lập với sự thống trị của Liên Xô từ những năm 1960. Năm 1989 Tháng 1, Ceauşescu, khisau đó đã bước sangở độ tuổi 71, đã được bầu lại làmthêm Tổngnăm Bínăm, thưlãnh đạo của Đảng Cộng sản Romania thêm năm nămRumani, báo hiệu rằng ôngtaông dự định để vượt qua cuộc nổi dậy chống cộng sản đang càn quét phần còn lại của Đông Âu. KhiNhư Ceauşescu chuẩn bị để thựcđi hiệntrên một chuyến thăm nhà nước tới Iran, Securitate của ông đã ra lệnh bắt giữ và lưu vong của một bộ trưởng địa phương nói tiếng Hungary, László Tőkés, ngày 16 tháng mười hai, vì xúcvi phạm chế độ. Tőkés bị giam, nhưng chỉ sau đó đãkhi nổ ra bạo loạn nghiêm trọng. [[Timișoara|Timisoara]] là thành phố đầu tiên phản ứng, ngày 16 tháng mười hai, và nó vẫn còn nổi loạn trong 5 ngày.

Trở về từ Iran, Ceauşescu ra lệnh cho một cuộc biểu tình quần chúng ủng hộ ông ở bên ngoài trụ sở đảng Cộng sản ở Bucharest. Tuy nhiên, thật bất ngờ, đám đông la ó khi ông ta phát biểunói. Sau khi biết sự cố xảy ra (cả hai từ Timisoara và từ Bucharest) từ các đài phát thanh phương Tây, những năm tháng của sự không hài lòng về sự đàn áp đã tồn tại trong dân Rumani và thậm chí giữa các thành phần trong chính phủ của Ceauşescu, và các cuộc biểu tình lan rộng trong cả nước.

Lúc đầu, các lực lượng an ninh của Ceauşescu tuân lệnh bắn người biểu tình, nhưng vào sáng ngày 22 Tháng 12, quân đội Rumani đột nhiên thay đổi thái độbên. XeQuân tăngđội củaxe quân độităng đã bắt đầu di chuyển động hướng tới Ủy ban Trung ương với đám đông tràn ngập bên cạnh. Những người nổi loạn phábuộc mở cửa các cửa ra vào của tòa nhà Trung ương trong một nỗ lực để bắt Ceauşescu và vợ ông, Elena, nhưng họ đã trốn thoát qua một máy bay trực thăng đang chờ họ trên mái của tòa nhà. CuộcCác cuộc cách mạng dẫn đến 1104 người tử vong.

Vào ngày lễ Giáng Sinh, truyền hình Rumani cho thấy Ceauşescus phải đối mặt với một phiên xử vội vàng, và sau đó là tử hình. Một Hội đồng Mặt trận lâm thời cứu quốc đã tiếp nhận và công bố cuộc bầu cử cho tháng 4 năm 1990. Các cuộc bầu cử dân chủ đầu tiên đã được thực sự tổ chức vào ngày 20 Tháng 5 năm 1990.

Tại Cộng hoà xã hội chủ nghĩa nhân dân [[Albania]], [[Enver Hoxha]], người cai trị Albania trong bốn thập kỷ với bàn tay sắt, đã chết vào 11 tháng 4 năm 1985. Người kế nhiệm ông, [[Ramiz Alia]], bắt đầu dần dần lới lỏng chế độ cai trị. Năm 1989, các cuộc nổi dậy đầu tiên bắt đầu tại Shkodra và lây lan ra các thành phố khác. Cuối cùng, chế độ đãhiện thựchành hiệnđưa một số chính sách tự do hóa, bao gồm cả các biện pháp năm 1990 quy định quyền tự do đi du lịch nước ngoài. Những nỗ lực bắt đầu cải thiện quan hệ với thế giới bên ngoài cũng bắt đầu được thực hiện. Tháng 3 năm 1991 cuộc bầu cử cho phép những người cộng sản trước đây nắm quyền, nhưng một cuộc tổng biểu tìnhởtình cácvà đối lập đô thị dẫn đến việc thành lập một nội các liên minh bao gồm cả những người phi cộng sản. Đảng cựu cộng sản Albania đã bị loại bỏ khỏi quyền lực trong cuộc bầu cử tháng 3 năm 1992, giữa lúc sự sụp đổ kinh tế và bất ổn xã hội.

Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa [[Nam Tư|Liên bang Nam Tư]] không phải là một phần của Khối hiệp ước [[Warszawa]], họ đãnhưng theo đuổi một phiên bản "cộng sản" riêng của mình theo Josip Broz Tito. Đó là một nhà nước đa sắc tộc, và những căng thẳng giữa các dân tộc đãđầu tiên leo thang từ phong tràovới mùa xuân Croatia nămcái gọi là của 1970-71, một phong trào đòi tự trị củalớn ngườihơn dâncủa Croatia, nhưng đã bị chính quyền Nam Tưđược dập tắt. Năm 1974 có thay đổi hiến pháp theo phân cấp một số các quyền hạn của liên bang cho các nước cộng hòa thành phần và các tỉnh. CáiSau cái chết của Tito vào năm 1980 đã chứng kiến sự gia tăng căng thẳng sắc tộc, đầu tiên làKosovo cộng đồng đa số tiếng Albania ở Kosovo. Trong cuối những năm 1980 lãnh đạo Serbia Slobodan Milošević sử dụng cuộc khủng hoảng Kosovo để thúc đẩy tăng chủ nghĩa dân tộc Serbia và cố gắng để củng cố và thống trị đất nước, đànxa áplánh các nhóm dân tộc khác.

Song song với quá trình này, Slovenia đã chứng kiến một chính sách tự do hóa dần dần từ năm 1984, không giống như chính sáchcác Perestroika của Liên Xô. Điều này gây căng thẳng giữa các Liên minh Cộng sản của Slovenia ở một bên, và Trung ương Đảng và Quân đội Liên bang Nam Tư ở phía bên kia. Vào giữa tháng 5 năm 1988, Liên minh nông dân của Slovenia đã được tổ chức như một tổ chức chính trị đầu tiên phi cộng sản trong nước. Sau đó trong cùng một tháng, quân đội Nam Tư bị bắt giữ bốn nhà báo của tạp chí Mladina, kết án họ là tiết lộ bí mật nhà nước. Phiên toà Ljubljana gây ra cuộc biểu tình quần chúng ở Ljubljana, các thành phố của Slovenia khác. Ủy ban Bảo vệ nhân quyền được thành lập như là nền tảng của tất cả phong trào chính trị Phi Cộng sản. Đến đầu năm 1989, một số đảng phái chính trị chống Cộng sản đã được công khai hoạt động, thách thức quyền bá chủ của Đảng cộng sản Slovenia. Ngay sau đó, Đảng Cộng sản Slovenia, dưới áp lực của xã hội dân sự của mình, bước vào trong cuộc xung đột với các lãnh đạo Cộng sản Serbia.

Vào mùa xuân năm 1990, phetrình ủng hộdiễn dân chủ và chống liênNam bangTư Namliên Tưminh đã giành được thắng lợi trong cuộc bầu cử tại Slovenia, trong khi các cuộc bầu cử ở Croatia đã chứng kiến chiến thắng của những người theo chủ nghĩa dân tộc. KếtCác kết quả bầuđã cửđược nhiều cân bằng hơn ở Bosnia và Herzegovina và Macedonia, trong khi các cuộc bầu cử quốc hội và tổng thống ở Serbia và Montenegro hợp nhất sức mạnh của Milošević và những người ủng hộ ông ta. Một cuộcCuộc bầu cử tự do ởvào cấpmức độ liên bang đã không bao giờ thực hiện. Thay vào đó, các lãnh đạo Slovenia và Croatia bắt đầu chuẩn bị kế hoạch ly khai khỏi liên bang.

Leo thang căng thẳng sắc tộc và quốc gia đã dẫn tới sựcác tancuộc rãchiến của Liên bangtranh Nam Tư và độc lập của các quốc(liên giabang) nằmcác trongđơn Liênvị bangthành phần, theo trình tự thời gian: