Charles X của Pháp
Charles X (nguyên danh: Charles Philippe, Bá tước của Artois; 9 tháng 10 năm 1757 - 6 tháng 11 năm 1836) là vua Pháp trong giai đoạn 1824 - 1830. Ông là chú của Louis XVII và em trai của các vua Louis XVI và Louis XVIII. Ông đồng thời là vị quân chủ cuối cùng thuộc Nhà Bourbon.
| Charles X của Pháp | |||||
|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | |||||
| Quốc vương nước Pháp và Navarra | |||||
| Tại vị | 16 tháng 9 năm 1824 – 2 tháng 8 năm 1830 5 năm, 320 ngày | ||||
| Đăng quang | 29 tháng 5 năm 1825 | ||||
| Tiền nhiệm | Louis XVIII của Pháp  | ||||
| Kế nhiệm | De jure: Henry V De facto: Louis-Philippe I | ||||
| Thủ tướng | Bá tước Villèle Tử tước Martignac Công tước Polignac | ||||
| Thông tin chung | |||||
| Sinh | 9 tháng 10 năm 1757 Cung điện Versailles, Vương quốc Pháp | ||||
| Mất | 6 tháng 11 năm 1836 (79 tuổi) Gorizia, Đế quốc Áo | ||||
| An táng | Nova Gorica, Slovenia | ||||
| Phối ngẫu | Marie-Thérèse của Savoy | ||||
| Hậu duệ | Louis XIX của Pháp Sophie, Mademoiselle d'Artois Charles Ferdinand, Công tước Berry | ||||
| |||||
| Vương tộc | Nhà Bourbon | ||||
| Thân phụ | Louis Ferdinand của Pháp | ||||
| Thân mẫu | Maria Josepha của Ba Lan | ||||
| Tôn giáo | Công giáo La Mã | ||||
| Chữ ký |  | ||||
Sau cuộc Khôi phục sự cai trị của Nhà Bourbon vào năm 1814, Charles (với tư cách là người thừa kế) trở thành thủ lĩnh của những người theo chủ nghĩa bảo hoàng cực đoan, một phe quân chủ trong triều đình Pháp khẳng định quyền cai trị tối thượng và phản đối nhượng bộ đối với những người tự do và đảm bảo các quyền tự do dân sự được cấp bởi Hiến chương năm 1814.
Charles lên ngôi vua Pháp sau cái chết của anh trai ông là vua Louis XVIII với đế hiệu là Charles X. Với 6 năm trị vì của ông không được nhiều sự ủng hộ của dân chúng. Charles cũng khởi xướng cuộc chinh phục Algeria như một cách để đánh lạc hướng người dân Pháp khỏi các vấn đề trong nước. Sau khi chính phủ bảo thủ của nhà vua bị đánh bại trong cuộc bầu cử lập pháp năm 1830 của Pháp. Ông đã đáp lại bằng Sắc lệnh tháng Bảy giải tán Nghị viện, hạn chế nhượng quyền thương mại và đặt lại quyền kiểm duyệt báo chí. Trong vòng một tuần, nước Pháp phải đối mặt với các cuộc bạo động ở đô thị dẫn đến cuộc Cách mạng tháng Bảy năm 1830, khiến ông phải thoái vị và Louis-Philippe I của Nhà Orlean đã được đưa lên làm vua nước Pháp. Charles một lần nữa phải sống lưu vong và qua đời năm 1836 tại Gorizia, khi đó là một phần của Đế chế Áo.
Tiểu sử
sửa
Tương tự Louis XVIII, Charles X được sinh hạ tại điện Versailles với tước hiệu quận công xứ Artois. Ông là con trai út của thái tử Louis Ferdinand của Pháp và Maria Josepha của Ba Lan. Do Louis XVIII không có con nên mặc nhiên Charles X được kế thừa ngai vàng.
Vào năm 1830, những người cộng hòa thuộc phe đối lập trong nghị viện dấy lên làn sóng đòi cáo chung nền quân chủ bấy giờ đã tỏ ra lạc hậu trước thời cuộc. Charles X tức giận ban chiếu dụ Saint-Cloud ngày 25 tháng 7 năm 1830 buộc giải tán nghị viện, lột bỏ quyền tự do báo chí... Sự kiện này đã châm ngòi cho Cách mạng tháng Bảy mà hệ lụy là Charles X phải thoái vị, nhưng ngai vàng không bị đánh đổ mà được khuyến nghị chuyển sang người cháu nội của Charles X là Henri V (buộc con trai cả của ông phải kí vào việc thoái vị). Tuy nhiên, các nghị sĩ cộng hòa dù đã ở thế yếu nhưng vẫn cương quyết ủng hộ một người cùng hoàng tộc Bourbon khác của Charles X là Louis-Philippe I (em họ của ông) đăng cơ, bởi thế toan tính của nhà vua bị đánh bại.
Charles X lưu vong tại Gorizia (Đế quốc Áo, nay thuộc Slovenia) và tạ thế vào ngày 6 tháng 11 năm 1836.
Hôn nhân và Gia đình
sửaCharles X kết hôn với Maria Teresa của Sardegna, con gái của Vittorio Amadeo III của Sardegna và María Antonia Fernanda của Tây Ban Nha, vào ngày 16 tháng 11 năm 1773. Họ có bốn người con, hai con trai và hai con gái, nhưng hai cô con gái không sống qua thời thơ ấu. Chỉ có con trai cả sống lâu hơn cha mình.
- Louis Antoine, Công tước xứ Angoulême (6 tháng 8 năm 1775 – 3 tháng 6 năm 1844), đôi khi được gọi là Louis XIX. Kết hôn với chị họ Marie Thérèse Charlotte của Pháp, không có con.
- Sophie, Tiểu thư xứ Artois (5 tháng 8 năm 1776 – 5 tháng 12 năm 1783), qua đời khi còn nhỏ.
- Charles Ferdinand, Công tước xứ Berry (24 tháng 1 năm 1778 – 13 tháng 2 năm 1820), kết hôn với Maria Karolina của Napoli và Sicilia, có con.
- Marie Thérèse, Tiểu thư xứ Angoulême (6 tháng 1 năm 1783 – 22 tháng 6 năm 1783), qua đời khi chỉ vài tháng tuổi.
Trong bốn người con của mình, Charles dành sự ưu ái cho người con trai út, Charles Ferdinand, người rất giống ông cả về ngoại hình lẫn tính cách. Ngược lại, con trai cả Louis Antoine lại nhút nhát, bị cận thị và có tật máy giật. Tuy nhiên, bá tước xứ Artois vẫn rất yêu thương các con và vô cùng đau buồn trước cái chết của con gái lớn.
Xem thêm
sửaTham khảo
sửa- 1830: Scipion Marin, Le mémorial de Lulworth et d'Hollyrood, ou Occupations, projets, correspondances et tentatives de Charles
dans son exil, Paris, chez l'auteur, 76Bản mẫu:Nb p. - 1830: Alexandre Boltz (dir.), Procès des derniers ministres de Charles , Paris, Au bureau des éditeurs, Bản mẫu:Unité, 400 et 608Bản mẫu:Nb p.
- 1831: Jules Lacroix, Charles , Paris, E. Renduel, 15Bản mẫu:Nb p.
- 1837: Alissan de Chazet, Charles , esquisse historique, Paris, Ledentu, 71Bản mẫu:Nb p.
- 1889: marquis de Villeneuve, Charles et Louis Bản mẫu:XIX en exil. Mémoires inédits du marquis de Villeneuve, publiés par son arrière-petit-fils, Paris, Plon, Nourrit et C×10{{{1}}}, Bản mẫu:VIII + 322Bản mẫu:Nb p.
- 1893: Henry Manayre, Charles (1757-1836), Paris, chez l'auteur, 16Bản mẫu:Nb p.
- 1927: Pierre de La Gorce, La Restauration. Tome Bản mẫu:II: Charles , Paris, Plon, 343Bản mẫu:Nb p.
- 1927: Jean-Paul Garnier, Le Sacre de Charles et l'opinion publique en 1825, Jouve 1927, 147Bản mẫu:Nb p.
- 1958: Jacques Vivent, sous le pseud. de « Villebrumier », Charles , dernier roi de France et de Navarre, Paris, le Livre contemporain, 411Bản mẫu:Nb p.
- 1967: Jean-Paul Garnier, Charles , le roi, le proscrit, Paris, Fayard, Bản mẫu:Coll. « Les Grandes études historiques », 483Bản mẫu:Nb p.
- 1972: José Cabanis: Charles : roi ultra, Paris, Gallimard, Bản mẫu:Coll. « Leurs figures », 521Bản mẫu:Nb p.
- 1980: Éric Le Nabour, Charles : le dernier roi, préface d'Alain Decaux, Paris, Jean-Claude Lattès, 405Bản mẫu:Nb p.
- 1988: André Castelot, Charles : la fin d'un monde, Paris, Perrin, 587Bản mẫu:Nb p.
- 1990: Georges Bordonove, Charles : dernier roi de France et de Navarre, Paris, Pygmalion, Bản mẫu:Coll. « Les Rois qui ont fait la France », 313Bản mẫu:Nb p. + 8Bản mẫu:Nb p. de planches.
- 1991: Landric Raillat, Charles : le sacre de la dernière chance, Paris, Olivier Orban, 345Bản mẫu:Nb p. ISBN 978-2855656373
- 1999: Yves Griffon, Charles , roi méconnu, Paris, Rémi Perrin, 299Bản mẫu:Nb p. ISBN 978-2913960008
- 1999: Paul et Pierrette Girault de Coursac, Provence et Artois: les deux frères de Louis Bản mẫu:XVI, F.X. de Guibert. ISBN 978-2868395856
- 2015: Jean-Paul Clément avec le concours de Daniel de Montplaisir, Charles X, Perrin, 2015, 566 pages.
- Bản mẫu:Autorité
- La cérémonie du sacre de Charles à Reims par l'archevêque de Reims Jean-Baptiste de Latil le 29 mai 1825, et le tableau de François Gérard, intitulé Le Sacre de Charles .
- Le Couvent franciscain de Kostanjevica (Slovenié) avec le tombeau des Bourbons
- Pour le retour à Saint-Denis de Charles X et des derniers Bourbons
