Mở trình đơn chính
Wikipedia

Văn minh Etrusca

(đổi hướng từ Etruscan)

Nền văn minh Etrusca là một nền văn minh cổ của Ý từng tồn tại ở khu vực mà ngày nay tương ứng với vùng Toscana, phía nam sông Arno, phía tây Umbria, phía bắc và trung Lazio[1], thung lũng sông Po mà ngày nay là vùng Emilia-Romagna, phía đông nam Lombardia và miền nam Veneto, và ở phía nam tại một sống vùng thuộc Campania. Được phân biệt bởi ngôn ngữ độc đáo của nó, nền văn minh tồn tại từ vào khoảng năm 700 TCN[2], cho đến khi nó bị đồng hóa và Cộng hòa La Mã, bắt đầu từ cuối thế kỉ thứ IV TCN với cuộc chiến tranh La Mã - Etruscan[2].

Etrusca
900 BCE–100 BCE
Liên minh Etrusca cùng những thành phố của nó ở giai đoạn phát triển.
Liên minh Etrusca cùng những thành phố của nó ở giai đoạn phát triển.
Vị thếThành bang
Ngôn ngữ thông dụngEtruscan
Tôn giáo chính
Etruscan
Chính trị
Chính phủChiefdom
Lập phápLiên minh Etrusca
Lịch sử
Thời kỳThời đại đồ sắt, Cổ đại
900 BCE
• Thành phố Etrusca cuối cùng rơi vào tay La Mã.
100 BCE
Kinh tế
Đơn vị tiền tệEtruscan coinage (5th century BC onward)
Tiền thân		 Kế tục
Proto-Villanovan culture
Vương quốc La Mã
Hiện nay là một phần của

Văn hóa Etrusca ở Ý phát triển vào khoảng sau năm 900 TCN, tiếp nối văn hóa Villanova ở thời đại đồ sắt, được coi là giai đoạn lâu đời nhất của văn minh Etruscan.[3][4][5][6][7]

Dù sau này đã nhường chỗ cho các nền văn minh Hy Lạp cổ đại trong các thời kì Đông phương hóa và thời kì Hellenistic (khoảng thế kỉ VII TCN), tuy nhiên khi mà Roma và Vương quốc La Mã vẫn còn ở buổi đầu thành lập, thì nền văn minh Etrusca đã phát triển rực rỡ ở ba liên minh các thành phố lớn, gồm: Etruria (Toscana, Latium và Umbria), vùng thung lũng sông Po và phía đông Anpơ, và vùng Campania.[8][9] Vùng liên minh phía bắc được đề cập trong tác phẩm của Titus Livius.[10][11][12] Sự suy yếu kéo dài cho tới năm 500 TCN, vận mệnh chính trị của bán đảo Ý tuột khỏi tay người Etrusca,[13] và những thành phố cuối cùng của người Etrusca rơi về tay La Mã vào khoảng năm 100 TCN.

Mặc dù người Etrusca đã xây dựng được cho mình một hệ thống chữ viết, tuy nhiên ngôn ngữ Etrusca mới chỉ được hiểu một phần, bên cạnh đó chỉ còn một số ít văn bản còn tồn tại, khiến cho việc tìm hiểu về xã hội và văn hóa của họ ngày nay phụ thuộc rất nhiều vào các nguồn từ Hy Lạp và La Mã. Chính trị dựa vào các thành phố nhỏ và có lẽ là các gia đình. Ở thời kì hoàng kim, tầng lớp thượng lưu Etrusca giàu lên rất nhanh nhờ buôn bán với người Celt ở phía bắc và người Hy Lạp ở phía nam, lấp đầy các ngôi mộ gia đình lớn của họ với những món đồ xa xỉ. Văn minh Hy Lạp cổ đại có ảnh hưởng lớn đến nghệ thuật và kiến trúc của người Etrusca, và thần thoại Hy Lạp trở nên quen thuộc đối với họ.

Truyền thuyết và lịch sửSửa đổi

Bài chi tiết: Lịch sử Etrusca và Văn hóa Villanova

Nguồn gốcSửa đổi

Bài chi tiết: Nguồn gốc Etrusca

Người Etrusca tự gọi bản thân họ là các Rasenna, được ghép từ Rasna hoặc Raśna,[14][15][16] trong khi người La Mã gọi họ là Tuscī hoặc Etruscī (đôi khi còn là Tuscus).[17][18] Những cái tên La Mã đó là nguồn gốc của từ "Toscana", chỉ vùng đất trung tâm của họ và "Etruria", dùng để chỉ những vùng ảnh hưởng rộng lớn hơn. Trong văn hóa Hy Lạp cổ đại, người Etrusca được gọi là các Tyrrhenian (Τυρρηνοί, Turrhēnoi, ban đầu là Τυρσηνοί Tursēnoi), từ đó mà người La Mã xuất hiện những cái tên như Tyrrhēnī, Tyrrhēnia (Etruria), và Mare Tyrrhēnum (Biển Tyrrhenum),[19] khiến một số người liên tưởng đến các Teresh (Hải nhân).

Chú thíchSửa đổi

  1. ^ https://www.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/etruscan/a/the-etruscans-an-introduction.  |tựa đề= trống hay bị thiếu (trợ giúp)
  2. ^ a ă Helmut Rix (2008). "Etruscan". In Roger D. Woodard (ed.). The Ancient Languages of Europe. Cambridge University Press. pp. 141–64.
  3. ^ Diana Neri (2012). "1.1 Il periodo villanoviano nell'Emilia occidentale". Gli etruschi tra VIII e VII secolo a.C. nel territorio di Castelfranco Emilia (MO) (in Italian). Firenze: All'Insegna del Giglio. p. 9. ISBN 978-8878145337. Il termine “Villanoviano” è entrato nella letteratura archeologica quando, a metà dell ’800, il conte Gozzadini mise in luce le prime tombe ad incinerazione nella sua proprietà di Villanova di Castenaso, in località Caselle (BO). La cultura villanoviana coincide con il periodo più antico della civiltà etrusca, in particolare durante i secoli IX e VIII a.C. e i termini di Villanoviano I, II e III, utilizzati dagli archeologi per scandire le fasi evolutive, costituiscono partizioni convenzionali della prima età del Ferro
  4. ^ Gilda Bartoloni (2012). La cultura villanoviana. All'inizio della storia etrusca (in Italian). Roma: Carocci editore.
  5. ^ Giovanni Colonna (2000). "I caratteri originali della civiltà Etrusca". In Mario Torelli (ed.). Gi Etruschi (in Italian). Milano: Bompiani. pp. 25–41.
  6. ^ Dominique Briquel (2000). "Le origini degli Etruschi: una questione dibattuta fin dall'antichità". In Mario Torelli (ed.). Gi Etruschi (in Italian). Milano: Bompiani. pp. 43–51
  7. ^ Gilda Bartoloni (2000). "Le origini e la diffusione della cultura villanoviana". In Mario Torelli (ed.). Gi Etruschi (in Italian). Milano: Bompiani. pp. 53–71.
  8. ^ http://www.mysteriousetruscans.com/cities.html
  9. ^ The topic of the "League of Etruria" is covered in Freeman, pp. 562–65.
  10. ^ Titus Livius. Ab Urbe Condita Libri [The History of Rome]. Book V, Section 33. The passage identifies the Raetii as a remnant of the 12 cities "beyond the Apennines".
  11. ^ [Polybius. "Campanian Etruscans mentioned". II.17. Polybius. "Campanian Etruscans mentioned". II.17.] Kiểm tra giao thức |url= (trợ giúp).  |tựa đề= trống hay bị thiếu (trợ giúp)
  12. ^ The entire subject with complete ancient sources in footnotes was worked up by George Dennis in his Introduction. In the LacusCurtiustranscription, the references in Dennis's footnotes link to the texts in English or Latin; the reader may also find the English of some of them on WikiSource or other Internet sites. As the work has already been done by Dennis and Thayer, the complete work-up is not repeated here.
  13. ^ M. Cary; H.H. Scullard (1979). A History of Rome (3rd ed.). p. 28. ISBN 0-312-38395-9.
  14. ^ Rasenna comes from  The syncopated form, Rasna, is inscriptional and is inflected.
  15. ^ The topic is covered in Pallottino, p. 133.
  16. ^ https://web.archive.org/web/20080416143745/http://users.tpg.com.au/etr/etrusk/po/origins.html.  |tựa đề= trống hay bị thiếu (trợ giúp)
  17. ^ According to Félix Gaffiot's Dictionnaire Illustré Latin Français, the major authors of the Roman Republic (Livy, Cicero, Horace, and others) used the term Tusci. Cognate words developed, including Tuscia and Tusculanensis. Tuscī was clearly the principal term used to designate things Etruscan; Etruscī and Etrusia/Etrūria were used less often, mainly by Cicero and Horace, and they lack cognates.
  18. ^ https://www.etymonline.com/search?q=etruscan
  19. ^ Gaffiot's.

Liên kết ngoàiSửa đổi

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Văn_minh_Etrusca&oldid=55805950”