Hoàng Kiều (nhạc sĩ)

Hoàng Kiều (12 tháng 4 năm 1925 - 10 tháng 8 năm 2017) quê tại Kim Động, Hưng Yên là nhạc sĩ, nhà giáo Việt Nam, được truy tặng tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật (2022)

Nhạc sĩ, Nhà giáo nhân dân

Hoàng Kiều
Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh
Vị trí	Phó Hiệu trưởng
Nhà hát Chèo Việt Nam
Giám đốc
Phó Hiệu trưởng
Thông tin cá nhân
Sinh
Tên khai sinh	Tạ Khắc Kế
Ngày sinh	(1925-04-12)12 tháng 4, 1925
Quê hương	Kim Động, Hưng Yên
Mất	10 tháng 8, 2017(2017-08-10) (92 tuổi)
Giới tính	nam
Quốc tịch	Việt Nam
Nghề nghiệp	Nhạc sĩ, nghiên cứu âm nhạc, giảng dạy
Gia đình
Vợ	Trần Thị Ngọc
Con cái	Giáng Son (con gái)
Danh hiệu	Nhà giáo nhân dân
Sự nghiệp âm nhạc
Dòng nhạc	Nhạc dân gian, Chèo
Tác phẩm	Thanh điệu tiếng Việt và âm nhạc cổ truyền Tìm hiểu các làn điệu Chèo cổ
Giải thưởng
Giải thưởng Nhà nước 2022 Văn học Nghệ thuật (truy tặng)

Tiểu sử

Hoàng Kiều tên thật Tạ Khắc Kế, sinh ngày 12-4-1925 tại Kim Động, Hưng Yên. Ông tu nghiệp tại Vũ Hán, Trung Quốc từ năm 1950 đến 1953. Sau đó, nhạc sĩ về công tác tại Đoàn Văn công Nhân dân Trung ương.

Năm 1956, ông phụ trách Ban Nghiên cứu Nhạc Múa Bộ Văn hóa - Thông tin. Nhạc sĩ còn giữ nhiều chức vụ khác sau đó như Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam, Hiệu trưởng Trường Trung cấp Nghệ thuật Sân khấu Bộ Văn hóa - Thông tin, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh kiêm Chủ nhiệm Khoa Kịch hát dân tộc.

Ông về hưu vào năm 1989.

Sự nghiệp

Chèo là mối quan tâm hàng đầu trong suốt cuộc đời sáng tác và nghiên cứu của Hoàng Kiều. Ông là một trong những tác giả tiên phong trong việc thể nghiệm, cải biên, viết nhiều bè cho hát chèo. Trong gia tài tác phẩm của mình, ông sáng tác nhạc cho hơn 20 vở chèo, trong đó có nhiều vở đạt đến trình độ mẫu mực của nghệ thuật chèo như Xúy Vân, Từ Thức gặp tiên, Phan Trần...

Bên cạnh đó, Hoàng Kiều còn sáng tác trong lĩnh vực sân khấu kịch hát truyền thống. Các tác phẩm của ông thường viết về đề tài cách mạng như Máu chúng ta đã chảy (1963), Bố con người gác đèn (1969), Những cô gái mặt đường (1969), Cô hàng rau (1980)... Ông cũng là tác giả của một số tác phẩm khí nhạc như Dòng sông hồng (1963) và nhạc múa như Vui sản xuất (1954), Trống ngũ lôi (1950).

Hoàng Kiều còn là tác giả kịch bản của nhiều vở chèo và cải lương gồm: Thiên kim tình hận, Nữ tú tài, Khát vọng ngông cuồng...

Trong lĩnh vực nghiên cứu, lý luận và phê bình sân khấu, Hoàng Kiều để lại dấu ấn lớn trong các công trình như Sử dụng làn điệu chèo (1974), Thanh điệu tiếng Việt và âm nhạc cổ truyền (2001), Tìm hiểu các làn điệu chèo cổ (2001), Tìm hiểu sân khấu chèo (Hoàng Kiều - Trần Việt Ngữ), Lịch sử sân khấu chèo và phát triển (2009), Các làn điệu chèo có âm nhạc (Hoàng Kiều và Hoàng Hoa), Điệu thức 5 âm và tính năng các cây đàn... Những công trình nghiên cứu ông đã công bố là cơ sở quan trọng được trích dẫn trong các nghiên cứu nghệ thuật sau này.

Ở lĩnh vực đào tạo, nhạc sĩ Hoàng Kiều là một trong những người đặt nền móng cho sự phát triển của Đại học Sân khấu - Điện ảnh nói chung và ngành Kịch hát Dân tộc nói riêng. Ông được tặng danh hiệu Nhà giáo nhân dân vào năm 2008.

Năm 2022, ông được truy tặng tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Tác phẩm

Chèo:

• Xúy Vân
• Từ Thức gặp tiên
• Phan Trần...

Kịch hát truyền thống:

• Máu chúng ta đã chảy (1963),
• Bố con người gác đèn (1969),
• Những cô gái mặt đường (1969),
• Cô hàng rau (1980)
• Dòng sông Hồng (1963)
• Vui sản xuất (1954)
• Trống ngũ lôi (1950)
• Thiên kim tình hận
• Nữ tú tài
• Khát vọng ngông cuồng

Lý luận phê bình sân khấu:

• Sử dụng làn điệu chèo (1974)
• Thanh điệu tiếng Việt và âm nhạc cổ truyền (2001)
• Tìm hiểu các làn điệu chèo cổ (2001)
• Tìm hiểu sân khấu chèo (Hoàng Kiều - Trần Việt Ngữ)
• Lịch sử sân khấu chèo và phát triển (2009)
• Các làn điệu chèo có âm nhạc (Hoàng Kiều và Hoàng Hoa)
• Điệu thức 5 âm và tính năng các cây đàn...

Vinh danh

• Nhà giáo nhân dân (2008)
• Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật (2022)

Đời tư

Hoàng Kiều kết hôn với nghệ sĩ chèo Bích Ngọc (Trần Thị Ngọc) vào năm 1966. Ông bà có 4 người con, trong đó nhạc sĩ Giáng Son là con gái út.

Xem thêm

• Giải thưởng Nhà nước
• Danh sách Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật