Chi Súng

Đối với các định nghĩa khác, xem Súng (định hướng).

Chi Súng (danh pháp khoa học: Nymphaea) là một chi chứa các loài thực vật thủy sinh thuộc họ Súng (Nymphaeaceae). Tên gọi thông thường của các loài trong chi này, được chia sẻ cùng với một số chi khác trong họ này, là súng. Các lá của chi Nymphaea có vết khía chữ V nối từ mép lá tới cuống lá ở khu vực trung tâm. Chi này có khoảng 36-45 loài, với sự phân bố rộng khắp thế giới.

Nymphaea
Súng trắng châu Âu (Nymphaea alba)
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Plantae
(không phân hạng)	Angiospermae
(không phân hạng)	xem Nymphaeales
Bộ (ordo)	Nymphaeales
Họ (familia)	Nymphaeaceae
Chi (genus)	Nymphaea L., 1753
Loài điển hình
Nymphaea alba
Các loài
Danh sách Khoảng 36-44 loài, bao gồm: Nymphaea alba – súng trắng châu Âu Nymphaea amazonum – súng Amazon Nymphaea ampla – súng lá đốm Nymphaea blanda Nymphaea caerulea – súng lam Ai Cập Nymphaea calliantha Nymphaea candida Nymphaea capensis – súng lam Cape Nymphaea colorata Nymphaea conardii – súng lá tròn Nymphaea elegans – súng lam nhiệt đới Nymphaea fennica Nymphaea flavovirens Nymphaea gardneriana Nymphaea gigantea – súng lớn Nymphaea glandulifera– súng người đẹp ngủ Nymphaea heudelotii Nymphaea jamesoniana – súng James Nymphaea leibergii – súng Leiberg Nymphaea lotus – súng trắng Ai Cập Nymphaea lotus f. thermalis Nymphaea macrosperma Nymphaea mexicana – súng vàng Nymphaea micrantha Nymphaea nouchali – súng lam Nymphaea odorata – súng thơm Nymphaea pubescens – súng trắng Nymphaea rubra – súng đỏ Nymphaea rudgeana Nymphaea stuhlmannii Nymphaea sulfurea Nymphaea tetragona – súng vuông, co, súng chỉ Nymphaea thermarum Nymphaea violacea

Miêu tả

Chi này có quan hệ họ hàng gần với chi Nuphar, chúng khác nhau ở chỗ là các cánh hoa của chi Nymphaea lớn hơn nhiều so với các lá đài của đài hoa, trong khi ở chi Nuphar thì các cánh hoa lại nhỏ hơn so với các lá đài màu vàng (4-6 lá). Quả khi chín cũng khác nhau, với quả của chi Nymphaea chìm xuống dưới mặt nước ngay sau khi hoa khép lại, trong khi quả của chi Nuphar lại ở trên mặt nước cho đến khi chín.

Cây súng trắng Ai Cập (Nymphaea lotus) trong tạp chí thực vật Curtis

Người Ai Cập cổ đại sùng kính hoa súng sông Nin, hay hoa sen như họ gọi nó. Súng xanh Ai Cập (Nymphaea caerulea), nở hoa vào buổi sáng và sau đó chìm xuống dưới mặt nước vào lúc chiều tối. Súng trắng Ai Cập (Nymphaea lotus) lại nở hoa vào buổi đêm và khép lại vào buổi sáng. Các dấu tích của cả hai loại hoa này đều được tìm thấy trong lăng mộ của Ramesses II.

Các loài súng không có quan hệ họ hàng gì với các loài loa kèn (huệ tây) thuộc họ Loa kèn (Liliaceae), bộ Loa kèn (Liliales) mặc dù tên gọi bằng tiếng Anh của chúng là water-lily (loa kèn/huệ nước). Chúng cũng không có quan hệ họ hàng gì với các loài hoa sen thực sự thuộc chi Nelumbo, là các loài hoa được sử dụng trong ẩm thực tại khu vực châu Á cũng như là loại hoa linh thiêng của đạo Hindu và đạo Phật.

Nhiều loại hoa súng thông thường trong các khu vườn thủy sinh thực chất là các giống lai ghép.

Việt Nam

Các loài cây này sống lâu năm, mọc hoang dại trong ao, mương, kênh, rạch, láng nước, bàu trũng khắp mọi khu vực của Việt Nam. Hiện tại, việc khai thác loài hoa này còn tự phát, chưa có quy hoạch. Tuy nhiên các loài cây này có khả năng tái sinh mạnh. Chưa thấy tài liệu nào thống kê tại Việt Nam có bao nhiêu loài súng, mặc dù có một số tài liệu nói rằng có khoảng 5 loài. Trong một số tài liệu có nhắc tới súng lam (Nymphaea stellata = Nymphaea nouchali?), súng đỏ (Nymphaea rubra), súng trắng (Nymphaea lotus = Nymphaea pubescens?), v.v...

Tại các chợ ở miền tây Nam Bộ, có thể thấy bán những bó cọng bông súng mập mạp nâu nâu mang bông có màu tím nhạt, cuộn tròn, tươi rói. Bông súng cắt khúc có thể được thưởng thức bằng cách chấm mắm kho, trộn gỏi, hay ăn sống, cũng như có thể thể xào, nấu canh.

Hình ảnh

• 
  Nymphaea alba là một loài hoa súng tại Thành phố Hồ Chí Minh
• 
  Nymphaea rubra, một loại hoa súng tại miền Trung Việt Nam.
• 
  Súng bông tím được trồng làm cảnh ở An Giang
• 
  Súng bông vàng được trồng làm cảnh ở An Giang
• 
  Nymphaea tetragona
• 
  Nymphaea ampla
• 
  Nymphaea caerulea
• 
  Nymphaea pubescens
• 
  Nymphaea gigantea

Liên kết ngoài

• Kit Notts, "Giống hoa súng lai ghép đầu tiên"