Đạt Nhĩ Hán
Đạt Nhĩ Hãn (tiếng Mãn: ᡩᠠᡵᡥᠠᠨ, Möllendorff: darhan,[a] giản thể: 达尔汉; phồn thể: 達爾漢, 1590 – 1644) là một tướng lĩnh thời Hậu Kim và đầu thời nhà Thanh trong lịch sử Trung Quốc.[1] Ban đầu ông thuộc Mãn Châu Tương Hoàng Kỳ, sau đổi thành Mãn Châu Chính Lam Kỳ.
| Đạt Nhĩ Hán 達爾漢 ᡩᠠᡵᡥᠠᠨ | |
|---|---|
| Nhất đẳng Tổng Binh quan | |
| Thông tin cá nhân | |
| Sinh | 1590 |
| Mất | 1644 (53–54 tuổi) |
| Giới tính | nam |
| Gia quyến | |
Thân phụ | Dương Thư |
Thân mẫu | Triêm Hà Cô |
Phu nhân | Nộn Triết Cách cách |
| Tước hiệu | Nhất đẳng Tổng Binh quan |
| Nghề nghiệp | chính khách |
| Kỳ tịch | Tương Hoàng kỳ (Mãn), Chính Lam kỳ (Mãn) |
| Thời kỳ | Nhà Thanh |
Cuộc đời sửa
Đạt Nhĩ Hán còn được phiên âm là Đạt Nhĩ Cáp (达尔哈) sinh vào năm Minh Vạn Lịch thứ 18 (1590), là con trai của Dương Thư thuộc Quách Lạc La thị cùng Triêm Hà Cô – em gái Nỗ Nhĩ Cáp Xích.[2] Vào thời Thái Tổ, ông theo cha là Dương Thư quy phụ Hậu Kim, nhậm chức Ngưu lục ngạch nhân.[b] Sau khi cưới con gái thứ hai của Nỗ Nhĩ Cáp Xích là Nộn Triết Cách cách, Đạt Nhĩ Hãn trở thành Ngạch phò của Hậu Kim. Năm Thiên Mệnh thứ 4 (1619), ông theo Nỗ Nhĩ Cáp Xích diệt Diệp Hách bộ, có công giết được Diệp Hách Bối lặc Kim Đài Thạch, được phong thế chức Nhất đẳng Phó Tướng tương đương với Nhất đẳng Nam.[c][d]
Năm 1626, Hoàng Thái Cực kế vị ngôi Khả hãn, Đạt Nhĩ Hãn trở thành là một trong tám đại thần tổng quản sự vụ Bát kỳ, nhậm chức Cố sơn Ngạch chân,[e] thống lĩnh Mãn Châu Tương Hoàng kỳ. Ông cùng với Đại Bối lặc Đại Thiện chinh phạt Trát Lỗ Đặc bộ, bắt được Trát Lỗ Đặc Thai Cát; lại phạt Đống Quỹ bộ, bắt được 3 người Tháp Bố Nang Cổ Mục Sở Hách Nhĩ, Đỗ Khách Nhĩ, Đại Thanh Đa Nhĩ Tể, tấn Tam đẳng Tổng Binh Quan tương đương với Tam đẳng Tử. Năm Thiên Thông nguyên niên (1627), ông theo Bối lặc A Mẫn chinh phạt Triều Tiên, tấn công vào Nghĩa Châu, Định Châu, An Châu, trảm Phủ doãn. Trong những năm sau đó, ông liên tục theo quân đội triều Thanh đánh chiếm nhiều nơi như đánh vào Tuân Hóa cùng Hoàng Thái Cực năm 1629, vây công Đại Lăng Hà, Tuân Hóa, Cẩm Châu cùng Tế Nhĩ Cáp Lãng vào năm 1631, hai lần chinh phạt Sát Cáp Nhĩ bộ vào năm 1632 và 1634, chiếm được đến Tuyên Phủ (nay là thành phố Tuyên Hóa, tỉnh Hà Bắc).
Năm Sùng Đức nguyên niên (1636), ông theo A Tế Cách phạt Minh, tấn Nhất đẳng Tổng Binh Quan. Năm thứ 2 (1637), lại xuất chinh Triều Tiên, bởi vì uống rượu, làm việc trái luật mà bị hoạch tội. Năm thứ 6 (1641), bao vây Cẩm Châu, vì ông không tham gia ngự tiền hội nghị mà bị bãi nhậm, đoạt thế chức. Năm Thuận Trị nguyên niên (1644), Đạt Nhĩ Hán qua đời vì bệnh, thọ 55 tuổi.[3]
Gia đình sửa
- Chính thê: Nộn Triết Cách cách
- Con trai:
- Tắc Thần (塞臣)
- Lặc Bối (勒貝, ? – 1682), là một tướng lĩnh thời Khang Hi. Ông từng tham gia vào cuộc bình Loạn Tam Phiên, nhậm Trấn Nam Tướng quân, đánh bại tàn quân và buộc Ngô Thế Phan tự sát, liên tiếp lập nhiều công lao cho nhà Thanh. Ông từng nhậm Nhất đẳng Thị vệ, kiêm chức Tá lĩnh quản lý sự vụ trong Ngưu lục. Về sau dần thăng lên Đô thống Chính Lam kỳ của Mãn Châu và Mông Cổ.[4]
Chú thích sửa
- ^ Nghĩa là "Tự do, tự tại". Là một xưng hiệu của quan viên Đột Quyết, Khiết Đan, là danh hiệu vinh dự của người Mông Cổ.
- ^ Năm 1660, Ngưu lục Ngạch chân (牛彔额真, tiếng Mãn: ᠨ᠋ᡳᡵᡠ
ᡝᠵᡝᠨ, Möllendorff: niru ejen được định danh trong Hán ngữ là Tá lĩnh - ^ Năm 1634, Phó tướng được dịch theo Mãn ngữ thành Mai lặc Chương kinh. Đến năm 1647, danh hiệu Mai lặc Chương kinh được đổi thành A Tư Cáp Ni Cáp Phiên.
- ^ A Tư Cáp Ni Cáp Phiên (阿思哈尼哈番, tiếng Mãn: ᠠᠰᡥᠠᠨ ᡳ
ᡥᠠᡶᠠᠨ, chuyển tả: ashan-i hafan), nguyên nghĩa là "Phó quan". Năm 1736, được định danh trong Hán ngữ là Nam tước. - ^ Năm 1660, Cố sơn Ngạch chân được định danh trong Hán ngữ là Đô thống
Tham khảo sửa
- ^ Lý Hoàn 2007, tr. 373 - 377, Tập 39, Quyển 263
- ^ Hội đồng biên soạn nhà Thanh 1987, tr. 631 - 640, Tập 1, Quyển 4
- ^ Triệu Nhĩ Tốn 1928, Quyển 217
- ^ Triệu Nhĩ Tốn 1928, Quyển 254
Tài liệu sửa
- Triệu Nhĩ Tốn (1998). Thanh sử cảo. Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101007503.
- Triệu Nhĩ Tốn (1928). “Quyển 227, Liệt truyện 13 - Đạt Nhĩ Hán truyện”. Thanh sử cảo.
- Hội đồng biên soạn nhà Thanh (1987). Vương Chung Hàn (biên tập). Thanh sử Liệt truyện. Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101003703.
- Lý Hoàn (2007). Quốc triều Kỳ hiến loại trưng. Hiệu sách Quảng Lăng. ISBN 9787806942215.