Hán ngữ trung cổ

Hán ngữ trung cổ (trước đây được gọi là Hán ngữ cổ) hoặc Hê thiết vận (QYS) là một biến thể ngôn ngữ trong lịch sử tiếng Trung Quốc được ghi lại trong sách Thiết vận, một quyển vận thư xuất bản lần đầu năm 601, được hiệu đính và mở rộng nhiều lần sau đó. Nhà ngôn ngữ học người Thụy Điển Bernard Karlgren tin rằng Thiết vận ghi lại âm vận của kinh đô Trường An thời Nhà Tùy và Nhà Đường. Tuy nhiên, dựa trên bài tựa sách Thiết vận trong những lần khôi phục mới đây, hầu hết các học giả ngày nay cho rằng quyển vận thư này ghi lại có đối chiếu so sánh giữa âm đọc và luật thơ của miền bắc và miền nam Trung Quốc từ cuối thời Nam-Bắc triều. Hệ thống đối chiếu này chứa thông tin quan trọng cho việc phục dựng hệ thống Âm vị học Hán ngữ thượng cổ trước đó (thiên niên kỷ thứ nhất trước Công Nguyên).

Hán ngữ trung cổ
Ancient Chinese
漢語 hɑnH ŋɨʌX
Sử dụng tại	Trung Quốc
Phân loại	Hán-Tạng Sinitic Hán ngữ trung cổ
Ngôn ngữ tiền thân	Hán ngữ thượng cổ Eastern Han Chinese Hán ngữ trung cổ
Hệ chữ viết	Hán tự
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	ltc
Glottolog	midd1344

Hán ngữ trung cổ
Phồn thể	中古漢語
Giản thể	中古汉语
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Zhōnggǔ Hànyǔ Wade–Giles chung1-ku3 Han4-yü3 IPA [ʈʂʊ́ŋkù xânỳ] Tiếng Quảng Châu Yale la tinh hóa Jūnggú Honyúh IPA [tsóŋkǔː hɔ̄ːny̬ː] Việt bính Zung1gu2 Hon3jyu5 Tiếng Mân Nam Tâi-lô tiong-kóo Hàn-gú

Phương pháp phiên thiết được dùng để hướng dẫn cách đọc chữ trong những quyển vận thư này, though an improvement on earlier methods, proved awkward in practice. Vận kính hồi giữa thế kỷ XII và các vận đồ khác kết hợp lại với nhau đã giúp tạo thành phương thức phân tích tinh vi lẫn tiện lợi cho âm vị học Thiết vận. Những vận đồ này là minh chứng cho việc thay đổi cách đọc diễn ra sau khi xuất bản Thiết vận. Nhiều nhà ngôn ngữ học đôi khi gọi hệ thống Thiết vận là Hán ngữ sơ kỳ trung cổ còn dạng được thể hiện qua vận đồ là Hán ngữ hậu kỳ trung cổ.

The dictionaries and tables describe pronunciations in relative terms, but do not give their actual sounds. Karlgren was the first to attempt a reconstruction of the sounds of Middle Chinese, comparing its categories with modern varieties of Chinese and the Sino-Xenic pronunciations used in the reading traditions of neighbouring countries. Several other scholars have produced their own reconstructions using similar methods.

The Qieyun system is often used as a framework for the study and description of various modern varieties of Chinese. Branches of the Chinese family such as Mandarin (including Standard Chinese, based on the speech of Beijing), Yue (including Cantonese) and Wu (including Shanghainese) can be largely treated as divergent developments from it. The study of Middle Chinese also provides for a better understanding and analysis of Classical Chinese poetry, such as the study of Tang poetry.