Thành viên:Chairot/nháp

Bản đồ các thuộc địa châu Mỹ của Tay Ban Nha vào thế kỷ 18.

Thực dân Tây Ban Nha tiếp cận châu Mỹ từ cuối thế kỉ 15, bắt đầu với việc Christopher Columbus tìm ra vùng Caribe vào năm 1492. Kể từ đó, người Tây Ban Nha liên tục mở rộng thuộc địa, chinh phục các đế quốc của người bản xứ và có được một vùng lãnh thổ rộng lớn: Toàn bộ Nam Mỹ (trừ Brasil), hầu hết các đảo vùng Tây Ấn, Mexico vùng miền Tây nước Mĩ hiện đại và thậm chí là vươn tới cả Alaska. Tuy nhiên, các phong trào độc lập nổ ra ở các thuộc địa từ đầu thế kỉ 18 đã khiến họ mất dần các thuộc địa tại châu Mỹ. Việc thất bại trong cuộc chiến với Mỹ vào năm 1898 đã khiến người Tây Ban Nha mất đi hai thuộc địa cuối cùng là Cuba và Puerto Rico. Qua đó, chấm dứt sự hiện diện của Tây Ban Nha tại châu Mỹ sau khoảng 4 thế kỉ có mặt tại châu lục.Tuy vậy, trong suốt thời gian khai thác thuộc địa, Tây Ban Nha đã đem văn hóa Latin đến toàn bộ vùng đất của mình. Chúng đã góp phần tạo nên bản sắc khu vực Mỹ Latin ngày nay.

Bối cảnh

Sau cuộc hôn nhân giữa Isabel I và Fernando II năm 1469, vuơng quốc Castile và vuơng quốc Aragon được hợp nhất để tạo ra Tây Ban Nha. Vuơng quốc này hoàn tất việc tái chiếm Iberia và đẩy lùi người Hồi về châu Phi vào năm 1492.

Bấy giờ, vùng Trung Đông và Tiểu Á đang do người Thổ chiếm giữ. Điều này khiến Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha buộc phải tìm các con đường biển để giao thuơng với Ấn Độ và châu Á. Do hoàn thành Reconquista trước Tây Ban Nha những 242 năm, người Bồ đã tận dụng cơ hội để tiếp tục mở rộng lãnh thổ. Cuối thế kỉ 15, Bồ Đào Nha đã chiếm Ceuta, Madeira, quần đảo Azores và vô số các địa điểm để trung chuyển nô lệ ở Tây và Bắc Phi. Tuy vậy, Tây Ban Nha cũng có được quần đảo Canary và quyền được tham gia khám phá hàng hải bằng hòa ước Alcáçovas.

Lịch sử

Từ năm 1492, Cristoforo Colombo bắt đầu đặt chân vào Tân Thế giới, tiếp Tây Ban Nha ở châu Mỹ và vùng biển Caribe bờ biển để thiết lập một chỗ đứng và nội địa trước. Khi người Tây Ban Nha phát hiện ra rằng nền văn minh Tân thế giới lạc hậu chỉ đơn giản là không thể chống lại người châu Âu, cuộc chinh phạt quân sự đã đi kèm với các hoạt động phiêu lưu. Năm 1519 người Tây Ban Nha thành lập ở La Habana và nắm quyền kiểm soát các hòn đảo Caribe thuộc Cuba, hòn đảo lớn nhất của năm đó, hạ cánh tại México và việc thành lập Veracruz, sau khi Hernán Cortés của thực dân Tây Ban Nha cùng với lính nội địa và chinh phục Đế quốc Aztec năm 1521.

Cũng trong năm 1519, người Tây Ban Nha đã thành lập thành phố Panama ở bờ eo đất phía nam Panama và bắt đầu xâm chiếm bờ biển Thái Bình Dương của Nam Mỹ. 1533 Đế quốc Inca là Francisco Pizarro chinh phục, người Tây Ban Nha thành lập tại Peru trong hai năm sau khi thành phố Lima và làm cơ sở cho việc kiểm soát tiến triển của các bộ phận khác của Nam Mỹ. Từ năm 1534 đến 1535, Tây Bắc Tây Ban Nha đã khám phá Bờ Tây của Bắc Hoa Kỳ và đặt tên là California và bắt đầu thâm nhập dần vào bên trong Bắc Mỹ.

Trong các thế kỷ cai trị của Tây Ban Nha, người bản địa ở Tây Mỹ tiếp tục bị thực dân Tây Ban Nha điều khiển và tàn sát. Đồng thời, các mầm bệnh do người Tây Ban Nha mang đến từ châu Âu đã liên tục gây ra bệnh dịch hạch, điều này đã làm giảm đáng kể dân số của thổ dân. Sau đó, để phát triển tài nguyên của Tân Thế giới (kim loại quý, đường, bông, thuốc lá, cà phê, ca cao, thuốc nhuộm, v.v.), người Tây Ban Nha đã phải giới thiệu một số lượng lớn nô lệ da đen từ châu Phi để trồng và khai thác, do đó góp phần vào việc buôn bán nô lệ thịnh vượng và thuộc địa Anh ở các thuộc địa Tây Ban Nha khác nhau không phát triển ngành công nghiệp chế biến và chỉ đặt nó như là một nguyên liệu để có nguồn gốc ăn thịt, tất cả các đặc sản của người Mỹ gốc Tây Ban Nha và các nguồn lực sẽ bằng thuyền (xem hạm đội kho báu Tây Ban Nha) vận chuyển trở về nhà. Điều này cũng dẫn đến sự độc lập tiếp theo từ thời thuộc địa Tây Ban Nha nước. Họ đều là những nước nông nghiệp tương đối lạc hậu, trái ngược hoàn toàn với Hoa Kỳ.

Phó vương quốc

Từ năm 1535, để cai trị châu Mỹ, Tây Ban Nha đã thành lập bốn phó vương quốc:

• Phó vương quốc Tân Tây Ban Nha: thủ đô là thành phố México, được thành lập năm 1535, cai trị Tân Tây Ban Nha (México ngày nay), Trung Mỹ và Caribe, Philippines và những nơi khác.
• Phó vương quốc Peru: thủ đô là Lima, được thành lập năm 1542. Nó cai trị toàn bộ khu vực phía tây Nam Mỹ. Sau khi thành lập hai phó vương quốc ở Nam Mỹ vào thế kỷ 18, quyền tài phán đã bị giảm theo.
• Phó vương quốc Tân Granada: thủ đô là Bogotá, được thành lập vào năm 1718, cai trị Colombia, Venezuela và Ecuador.
• Phó vương quốc Río de la Plata: thủ đô là Buenos Aires, được thành lập năm 1776 và cai trị Argentina, Uruguay, Paraguay và Bolivia.

Ngoài ra, còn có Chính phủ Dudu thuộc văn phòng phó vương. Có bốn Chính phủ thủ đô ở Nam Mỹ: Guatemala (1527), Cuba (1777), Venezuela (1773) và Chile (1778). Năm 1764, Tây Ban Nha đã ra mắt Hệ thống thẩm vấn Hoàng gia ở các thuộc địa của Mỹ, với 12 nhà thẩm vấn mới ở Tây Ban Nha và 8 nhà thẩm vấn ở La Plata. Sau Chiến tranh giành độc lập Tây Mỹ, chính quyền tương ứng và các bộ phận hành chính khác đã không còn tồn tại, nhưng nó ảnh hưởng sâu sắc đến ranh giới và phân chia hành chính giữa các quốc gia độc lập mới.

Tham khảo

• Cañeque, Alejandro "The Political and Institutional History of Colonial Spanish America" History Compass (April 2013) 114 pp 280–291, doi:10.1111/hic3.12043
• Herzog, Tamar (2018). "Indigenous Reducciones and Spanish Resettlement: Placing Colonial and European History in Dialogue". Ler Historia (72): 9-30. doi:10.4000/lerhistoria.3146. ISSN 0870-6182.
• Weber, David J. "John Francis Bannon and the Historiography of the Spanish Borderlands: Retrospect and Prospect." Journal of the Southwest (1987): 331–363. See John Francis Bannon
• Weber, David J. "The Spanish Borderlands, Historiography Redux." The History Teacher, vol. 39, no. 1, 2005, pp. 43–56. JSTOR, online.

Liên kết ngoài

• Spanish colonization of the Americas (tiếng Anh)
• Colonización española de América (tiếng Tây Ban Nha)