Nhân trần
Nhân trần, các tên gọi khác: hoắc hương núi, chè nội, chè cát, tuyến hương lam (danh pháp hai phần: Adenosma glutinosum[1]) là một loài thực vật hiện được APG II và GRIN phân loại là thuộc họ Mã đề (Plantaginaceae)[2][3], mặc dù một số tài liệu vẫn còn coi nó thuộc họ Huyền sâm (Scrophulariaceae)[4]
| Adenosma glutinosum | |
|---|---|
| Phân loại khoa học | |
| Giới (regnum) | Plantae |
| (không phân hạng) | Angiospermae |
| (không phân hạng) | Eudicots |
| (không phân hạng) | Asterids |
| Bộ (ordo) | Lamiales |
| Họ (familia) | Plantaginaceae |
| Tông (tribus) | Gratioleae |
| Chi (genus) | Adenosma |
| Loài (species) | A. glutinosum |
| Danh pháp hai phần | |
| Adenosma glutinosum (L.) Druce, 1914 | |
| Danh pháp đồng nghĩa | |
Xem văn bản. | |
Danh pháp đồng nghĩa
sửa- Gerardia glutinosa L., 1753
- Adenosma grandiflorum Benth. ex Hance,1872 = Adenosma grandiflora[5]
- Adenosma glutinosum Merr., 1917 = Adenosma glutinosa
- Digitalis sinensis Lour., 1790
- Pterostigma grandiflorum Benth., 1846
- Pterostigma rubiginosum Walp., 1843
- Spathestigma glutinosum Hook. & Arn., 1837
Khi gộp cả Adenosma caeruleum thì các danh pháp sau cũng là đồng nghĩa:
- Adenosma caeruleum R.Br., 1810 = Adenosma caerulea R.Br., 1810
- Adenosma glutinosum var. caeruleum (R.Br.) P.C.Tsoong, 1974 = Adenosma glutinosa var. caerulea (R.Br.) P.C.Tsoong, 1974
- Adenosma villosum Benth., 1831 = Adenosma villosa Benth., 1831
- Herpestis lanuginosa Blume, 1826
- Pterostigma stricta Griff., 1854
- Pterostigma villosum Benth., 1835
- Stemodia coerulea (R.Br.) Benth., 1846
- Stemodiacra coerulea (R.Br.) Kuntze, 1891
- Stoechadomentha coerulea (R.Br.) Kuntze, 1891
Đặc điểm
sửaCây thân thảo, cao 0,3–1 m[6], thân cây mọc thẳng, cây đơn hay phân cành, nhánh, lá phía dưới mọc đối, lá phía trên có khi mọc cách, phiến lá hình trứng nhọn, mép răng cưa thưa, cuống lá ngắn 3–15 mm[6]. Cụm hoa mọc ở kẽ lá hoặc xếp thành chùm, hình bông, dài 30–40 cm. Tràng hoa màu tía hay lam, chia 2 nở thành 4 van, trong nhiều hạt nhỏ. Lá mùi thơm, vị cay, hơi đắng. Mùa hoa quả tháng 4-9.[4]
Phân bố
sửaSinh sống tại các khu vực ẩm ướt sườn đồi núi, cận kề các khoảng rừng thưa trên các độ cao từ 300-2.000 m. Phân bố tại Trung Quốc (các tỉnh Phúc Kiến, Quảng Tây, Hải Nam, Giang Tây, Vân Nam), Campuchia, Ấn Độ, Indonesia, Lào, Malaysia, Thái Lan, Việt Nam, Australia và các đảo thuộc châu Đại Dương[6].
Ở Việt Nam
sửaCây nhân trần mọc hoang vùng đồi núi, bờ ruộng, bãi đất trống, có thể gieo trồng bằng hạt[4]. Trong cây nhân trần có tinh dầu như cineol và flavonoit[4]. Công dụng thường dùng làm nước uống hàng ngày thay chè, vối.
Lưu ý
sửaKhông nhầm lẫn nhân trần với nhân trần hao (Artemisia capillaris Thunb., 1784), một loài thuộc chi Ngải (Artemisia) của họ Cúc (Asteraceae), có công dụng tương tự.
Chú thích
sửa- ^ “GRIN Species Records of Adenosma”. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 9 năm 2015. Truy cập ngày 22 tháng 6 năm 2009.
- ^ List of Genera in Plantaginaceae
- ^ “Adenosma trên website của GRIN”. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 4 năm 2015. Truy cập ngày 22 tháng 6 năm 2009.
- ^ a b c d Bộ Y tế Việt Nam: Nhân trần.
- ^ Danh từ Adenosma hiện còn tranh cãi về giống, với một bên cho rằng nó là danh từ giống trung, còn một bên cho rằng nó là danh từ giống cái. Xem thêm Su Liu, Bing Liu, Xiang‐Yun Zhu, 2013. Corrections of wrongly spelled scientific names in Flora Reipublicae Popularis Sinicae. Journal of Sytematics and Evolution 51(2): 231-234. doi:10.1111/jse.12008_7
- ^ a b c Adenosma glutinosum trên Quần thực vật Trung Hoa.
Tham khảo
sửa
Dữ liệu liên quan tới Adenosma glutinosum tại Wikispecies
Tư liệu liên quan tới Adenosma glutinosum tại Wikimedia Commons- Nhân trần[liên kết hỏng] tại website Y học cổ truyền.
