Nguyễn Khoa Điềm
Nguyễn Khoa Điềm (tên khác là Nguyễn Hải Dương; sinh 15 tháng 4 năm 1943) là một nhà thơ, nhà chính trị Việt Nam. Ông nguyên là Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương; Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch). Ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật vào năm 2001.
Nguyễn Khoa Điềm | |
---|---|
![]() | |
Tên khác | Nguyễn Hải Dương |
Trưởng ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương | |
Nhiệm kỳ | 21 tháng 4 năm 2001 – 30 tháng 4 năm 2006 5 năm, 9 ngày |
Tiền nhiệm | Hữu Thọ |
Kế nhiệm | Tô Huy Rứa |
Ủy viên Bộ Chính trị Bí thư Trung ương Đảng khóa IX | |
Nhiệm kỳ | 22 tháng 4 năm 2001 – 25 tháng 4 năm 2006 5 năm, 3 ngày |
Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin | |
Nhiệm kỳ | 6 tháng 11 năm 1996 – 27 tháng 6 năm 2001 4 năm, 233 ngày |
Tiền nhiệm | Trần Hoàn |
Kế nhiệm | Phạm Quang Nghị |
Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam | |
Nhiệm kỳ | 1995 – 2000 |
Tiền nhiệm | Vũ Tú Nam |
Kế nhiệm | Hữu Thỉnh |
Thứ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin (1994 - 6 tháng 11 năm 1996) | |
Thông tin cá nhân | |
Sinh | |
Ngày sinh | 15 tháng 4, 1943 |
Nơi sinh | thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, Thừa Thiên Huế, Liên bang Đông Dương |
Giới tính | nam |
Quốc tịch | ![]() |
Đảng chính trị | ![]() |
Nghề nghiệp | nhà thơ, chính trị gia |
Gia đình | |
Cha | Hải Triều |
Đào tạo | Đại học Sư phạm Hà Nội |
Sự nghiệp văn học | |
Chủ đề | thơ cách mạng |
Tác phẩm |
|
Giải thưởng | Danh sách |
Giải thưởng | |
Giải thưởng Nhà nước 2001 Văn học Nghệ thuật | |
Tiểu sử
sửaNguyễn Khoa Điềm sinh tại thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, thành phố Huế. Thân sinh của ông là nhà báo Hải Triều, thuộc dòng dõi quan Nội tán Nguyễn Khoa Đăng,[1] gốc An Dương (tỉnh Hải Dương cũ nay là Hải Phòng).[2] Quê quán: làng An Cựu, xã Thủy An, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế.
Lúc nhỏ Nguyễn Khoa Điềm học ở quê. Năm 1955 ông ra miền Bắc học tại trường học sinh miền Nam. Ông tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964, cùng lứa với Phạm Tiến Duật, Lê Anh Xuân.[3]
Sau đó, ông vào miền Nam hoạt động trong phong trào học sinh, sinh viên Huế; tham gia quân đội, xây dựng cơ sở của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, viết báo, làm thơ,... cho đến năm 1965. Nguyễn Khoa Điềm từng bị giam tại nhà lao Thừa Phủ. Đến chiến dịch Mậu Thân 1968, ông được giải thoát, tiếp tục trở lại hoạt động. Vào thời điểm này, Nguyễn Khoa Điềm mới bắt đầu làm thơ.[3]
Nguyễn Khoa Điềm trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam năm 1975. Sau 1975, ông tham gia công tác Đoàn Thanh niên Cộng sản; Chủ tịch Hội Văn nghệ Bình Trị Thiên, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Thừa Thiên Huế. Ông có mặt trong Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khóa III. Năm 1994 Nguyễn Khoa Điềm ra Hà Nội, làm Thứ trưởng Bộ Văn hoá - Thông tin. Năm 1995, ông được bầu làm Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam khóa V.[1][4]
Năm 1996, tại Đại hội Đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VIII, Nguyễn Khoa Điềm bầu vào Ban Chấp hành Trung ương. Ông là Đại biểu Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam khoá X và từ tháng 11 năm 1996 là Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin.[5] Năm 2001, tại Đại hội Đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ IX, Nguyễn Khoa Điềm trở thành Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương, Trưởng ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương (2001 – 2006).[1][6]
Hiện nay, ông đã nghỉ hưu và sống tại Thành phố Huế.
Sự nghiệp
sửaNguyễn Khoa Ðiềm là một chính khách lớn, từng giữ nhiều cương vị quan trọng của Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà nước Việt Nam. Ông được Nhà nước Lào tặng thưởng Huân chương Ít-xa-la hạng nhất.[7]
Ông đã được tặng nhiều giải thưởng về văn học: Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam với tập thơ Ngôi nhà có ngọn lửa ấm; Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Cố đô (giải B) với tập thơ Cõi lặng - năm 2010; Giải thưởng Văn học Nghệ thuật của tỉnh Thừa Thiên – Huế năm 2000 cho các sáng tác về Huế.[8]
Năm 2001, ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật với các tác phẩm Đất ngoại ô, Mặt đường khát vọng, Ngôi nhà có ngọn lửa ấm.[8]
Sau khi nghỉ hưu, ông rất ít tham gia các sự kiện chính trị lớn của Việt Nam.
Năm 2021, Nguyễn Khoa Điềm có trong danh sách hồ sơ đề nghị xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật, do Hội đồng cấp cơ sở trình Hội đồng chuyên ngành cấp Nhà nước trong lĩnh vực văn học, với 3 cụm tác phẩm là tập thơ "Cõi lặng", "Nguyễn Khoa Điềm tuyển thơ", "Đất nước" (chương chủ đạo trong "Trường ca mặt đường khát vọng").[9] Tuy nhiên, sau đó ông đã xin rút khỏi danh sách đề cử giải thưởng là vì tự thấy tác phẩm ''Cõi lặng'' của ông mới chỉ xuất bản được ba năm, chưa đủ thời gian năm năm để tham gia Giải thưởng Hồ Chí Minh.[10]
Tại Hội nghị các nhà văn lão thành lần thứ nhất (2023) ông (cùng nhà văn Ma Văn Kháng; nhà thơ Hữu Thỉnh) được Hội Nhà văn Việt Nam tôn vinh là các nhà văn có đóng góp quan trọng cho nền văn học cách mạng và thúc đẩy sự phát triển của Hội Nhà văn Việt Nam.[11]
Danh mục tác phẩm
sửa
|
|
|
Đã xuất bản
sửa- Cửa thép (ký, 1972)
- Đất ngoại ô (tập thơ, 1973)
- Mặt đường khát vọng (trường ca, 1974) 9 chương
- Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (tập thơ, 1986)
- Thơ Nguyễn Khoa Điềm (1990)
- Cõi lặng (tập thơ, 2007)
Vinh danh
sửa- Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2001,
- Huân chương Ít-xa-la hạng nhất của Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào.
Giải thưởng văn học
sửa- Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam với tập thơ Ngôi nhà có ngọn lửa ấm;
- Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Cố đô (giải B) với tập thơ Cõi lặng - năm 2010;
- Giải thưởng Văn học Nghệ thuật của tỉnh Thừa Thiên – Huế năm 2000 cho các sáng tác về Huế.
Chú thích
sửa- ^ a b c d Theo Báo Văn nghệ (ngày 17 tháng 11 năm 2009). "Bản sao đã lưu trữ" (bằng tiếng Việt và English). Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 11 năm 2009. Truy cập ngày 3 tháng 6 năm 2010.
Theo Báo Văn nghệ
{{Chú thích báo}}
: Đã định rõ hơn một tham số trong|ngày lưu trữ=
và|archive-date=
(trợ giúp); Đã định rõ hơn một tham số trong|ngày truy cập=
và|access-date=
(trợ giúp); Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài=
và|title=
(trợ giúp); Đã định rõ hơn một tham số trong|url lưu trữ=
và|archive-url=
(trợ giúp)Quản lý CS1: ngôn ngữ không rõ (liên kết) - ^ Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo (9/02/2005 (GMT+7)). "Bản sao đã lưu trữ". Báo VietNamNet. Bản gốc lưu trữ ngày 9 tháng 5 năm 2009. Truy cập ngày 3 tháng 6 năm 2010.
GĐ&XH
{{Chú thích báo}}
: Kiểm tra giá trị ngày tháng trong:|ngày=
(trợ giúp); Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài=
và|title=
(trợ giúp)Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (liên kết) - ^ a b "Tiểu sử Nguyễn Khoa Điềm". Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 12 năm 2011. Truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2011.
- ^ Mạng Thi ca Việt Nam. "Bản sao đã lưu trữ". Mạng Thi ca Việt Nam. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 6 năm 2010. Truy cập ngày 3 tháng 6 năm 2010.
{{Chú thích báo}}
: Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài=
và|title=
(trợ giúp) - ^ Văn phòng Chính phủ. "Bản sao đã lưu trữ" (bằng tiếng Việt và English). Cổng Thông tin điện tử Chính phủ. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 2 năm 2010. Truy cập ngày 3 tháng 6 năm 2010.
{{Chú thích báo}}
: Đã định rõ hơn một tham số trong|ngày lưu trữ=
và|archive-date=
(trợ giúp); Đã định rõ hơn một tham số trong|ngày truy cập=
và|access-date=
(trợ giúp); Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài=
và|title=
(trợ giúp); Đã định rõ hơn một tham số trong|url lưu trữ=
và|archive-url=
(trợ giúp)Quản lý CS1: ngôn ngữ không rõ (liên kết) - ^ Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam (ngày 22 tháng 12 năm 2009). "Đồng chí Nguyễn Khoa Điềm" (bằng tiếng Việt và English). Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. Truy cập ngày 3 tháng 6 năm 2010.
{{Chú thích báo}}
: Kiểm tra giá trị|url lưu trữ=
(trợ giúp)Quản lý CS1: ngôn ngữ không rõ (liên kết)[liên kết hỏng] - ^ "Trao Huân chương của Ðảng và Nhà nước CHDCND Lào tặng các đồng chí nguyên lãnh đạo Ban Tuyên giáo T.Ư". Báo Nhân Dân. ngày 13 tháng 3 năm 2009. Truy cập ngày 10 tháng 5 năm 2025.
- ^ a b "Nguyễn Khoa Điềm". Văn chương Thành phố Hồ Chí Minh. Truy cập ngày 10 tháng 5 năm 2025.
- ^ Hà Tùng Long (ngày 17 tháng 3 năm 2021). "Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm được đề nghị xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật". Dân Việt. Truy cập ngày 10 tháng 5 năm 2025.
- ^ "Nhà văn Nguyên Ngọc và nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm xin rút giải thưởng Hồ Chí Minh". Dân trí. ngày 26 tháng 8 năm 2011. Truy cập ngày 10 tháng 5 năm 2025.
- ^ Ngọc Sơn (ngày 30 tháng 9 năm 2023). "Chủ tịch nước: Các nhà văn lão thành đã có nhiều đóng góp quan trọng". Báo Pháp Luật TP HCM. Truy cập ngày 18 tháng 6 năm 2025.
- ^ Thanh Tùng (ngày 27 tháng 3 năm 2009). "Nguyễn Khoa Điềm kể chuyện và tự bạch". Báo Tiền Phong. Truy cập ngày 3 tháng 6 năm 2010.
{{Chú thích báo}}
: Kiểm tra giá trị|url lưu trữ=
(trợ giúp) - ^ Cinet.Gov.vn. "Bản sao đã lưu trữ". Cinet.Gov.vn. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 2 năm 2010. Truy cập ngày 3 tháng 6 năm 2010.
{{Chú thích báo}}
: Đã định rõ hơn một tham số trong|tên bài=
và|title=
(trợ giúp)
Liên kết ngoài
sửa- Thơ Nguyễn Khoa Điềm[liên kết hỏng]
- Hoàng Minh Tường (6/12/2009), Uống rượu với nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm. Tiền Phong Online.
- Trần Đăng (16:56', 27/2/2008 (GMT+7)), "Gió gọi" Nguyễn Khoa Điềm Lưu trữ ngày 14 tháng 5 năm 2008 tại Wayback Machine. Báo Bình Định.
- Thúy Nga (27/08/2006 03:27 (GMT+7)), Thơ Nguyễn Khoa Điềm. Tuổi trẻ Online.
- Nhà văn Nguyễn Khoa Điềm...xin rút tên khỏi danh sách đề cử Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2011 [1]