Wikipedia:Ứng cử viên bài viết chọn lọc/Triết học

Triết học

Một đời không suy ngẫm là một đời không đáng sống.
The unexamined life is not worth living.

— Sokrates

Nhìn mây trên đỉnh núi, nhìn buớm bay trên cành mà suy nghĩ về thế giới, đó là triết học. Nghe tiếng sóng xô, ngắm biển cả mênh mông mà suy nghĩ về đời người. Đó là triết học.

— Một bình luận trên triethoc.edu.vn

Chắc hẳn là chẳng có ai trên thế giới này chưa biết đến cái tên "triết học". Với lịch sử trải dài hàng nghìn năm, triết học là một môn học nghiên cứu và phân tích về những quy luật chung nhất, cơ bản nhất về con người, thế giới và tư duy, đặc biệt là các vấn đề sâu xa như "Con người nên làm gì?", "Làm sao để ta có trí tuệ?", "Bản chất của thực tế là gì?" và "Đâu là suy luận đúng đắn?" Những quan niệm và tư tưởng triết lý đã và đang có sức ảnh hưởng nhất định đến nhiều mặt của cuộc sống. Nhờ hiểu biết triết lý mà chúng ta phần nào hiểu sâu hơn về chính mình và về mọi thứ xung quanh mình.

Đây là bài cơ bản cấp 1 đầu tiên được đề cử chọn lọc kể từ năm 2009 và cũng là ứng cử viên chọn lọc được mong chờ nhất của dự án trong năm nay. Bài được biên dịch toàn bộ từ phiên bản tiếng Anh và được tôi nỗ lực hiệu đính, biên tập trong khả năng của mình, nhưng sai sót là không thể tránh khỏi một phần do bản chất rộng lớn, khó hiểu và khô khan của chủ đề. Hy vọng rằng bài sẽ được các bạn nhận xét, góp ý và chỉnh sửa kỹ càng nhất có thể để bài đạt chất lượng cao nhất, xứng đáng với kỳ vọng của cộng đồng. Trân trọng! Thuyhung2112 (thảo luận) 03:56, ngày 5 tháng 7 năm 2024 (UTC)

Hướng dẫn: Hãy viết mã {{OK}} ở mục "Đồng ý" và ghi nhận xét bên cạnh nếu ủng hộ bài viết thành bài viết chọn lọc
Hãy viết mã {{OK?}} ở mục "Phản đối" và ghi nhận xét bên cạnh nếu thấy bài viết vẫn còn vấn đề
Hãy viết mã {{YK}} và ghi nhận xét bên cạnh ở mục "Ý kiến" nếu muốn viết những bình luận/nhận xét khác.

Ý kiến

1.  Ý kiến Bạn có dùng từ điển triết Anh-Việt nào không? Ví dụ như Từ điển triết học Hegel hoặc Từ điển triết học Kant của Bùi Văn Nam Sơn et al. chẳng hạn? Nếu có mời bạn thêm vào mục tham khảo. Billcipher123 (thảo luận) 06:08, ngày 5 tháng 7 năm 2024 (UTC)
2.  Ý kiến Bạn cần mở ngoặc và thêm nguyên ngữ tiếng Anh sau những khái niệm triết học mà bạn đã tự tay dịch ra hoặc tham khảo ở đâu đó, bởi vì theo tôi tìm hiểu thì chưa có một sự thống nhất nào về cách dịch thuật ngữ triết sang tiếng Việt, theo đó một khái niệm triết Tây có thể có hàng chục cái tên khác nhau khi chuyển ngữ sang tiếng Việt. Billcipher123 (thảo luận) 06:32, ngày 5 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   @Billcipher123: Phản hồi bạn trước một thể:

   1. Trong thời gian dịch bài tôi không dùng tới hai cuốn từ điển bạn vừa nêu mà chỉ xem thuật ngữ từ trang triethoc.edu.vn của dịch giả Hồng Phúc, tuy nhiên chúng nằm rải rác ở nhiều nơi. Tôi mới tiếp cận được các từ điển này sau khi đã đưa bài lên ứng cử và đang phân vân rằng phải chăng chỉ cần thêm hai cuốn đó vào "Thư mục" và ghi ra là "tham khảo thuật ngữ" là đủ, hay cần thêm cước chú từ đó cho các câu của nội dung bài? Nếu bạn muốn phương án thứ hai thì phải đợi, bởi có thể sẽ mất nhiều ngày để dò lại và hoàn tất.
   2. Phần mở ngoặc tiếng Anh thì tôi sẽ sớm thực hiện đối với các thuật ngữ chưa có bài riêng tại dự án. Cập nhật (15h10): đã xong, mời bạn kiểm tra thử.

   – Thuyhung2112 (thảo luận) 07:11, ngày 5 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   Phúc đáp:

   1. Bạn chỉ cần thêm tiểu mục "từ điển thuật ngữ/từ điển tham khảo" bên dưới phần thư mục tham khảo là được.
   2. Một số thuật ngữ siêu hình học có nhiều cách dịch như being (2 phương án dịch phổ biến là hữu thể và tồn tại; tôi thấy bạn dịch là hữu thể để tránh lặp với existence) hoặc existence (2 phương án dịch phổ biến là tồn tại và hiện sinh; bạn chọn phương án tồn tại tựu trung tôi thấy chấp nhận được nhưng tôi rất recommend từ hiện sinh) cũng cần được chú thích nguyên văn rõ ràng.

   Billcipher123 (thảo luận) 10:57, ngày 5 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   ✓ Đã thêm nguồn từ điển và bổ sung phần nguyên văn tiếng Anh của hai thuật ngữ being và existence. Riêng tôi nhận thấy dùng hiện sinh không cần thiết lắm bởi tồn tại đã có bài riêng tại dự án này; nếu muốn đổi tên bài đấy thì tùy ý bạn. Thuyhung2112 (thảo luận) 11:50, ngày 5 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   @Thuyhung2112: Wiki không phải là nguồn tham khảo uy tín, viwiki càng không. Nhiều bài triết trên viwiki cực kỳ sơ sài và chất lượng rất thấp, vì vậy không thể lập luận rằng có bài rồi thì không cần thêm nguyên văn đằng sau làm gì. Về chữ existence, tôi recommend từ hiện sinh bởi lẽ nó liên kết trực tiếp tới cụm chủ nghĩa hiện sinh (cách dịch phổ biến của existentialism) và nó giúp cho độc giả liên tưởng tới các khái niệm triết tốt hơn. Billcipher123 (thảo luận) 11:57, ngày 5 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   @Billcipher123: ✓ Theo lời khuyên ở trên tôi vừa đổi "tồn tại" thành "hiện sinh", ngoại trừ một số chỗ giữ nguyên "tồn tại" do xét thấy cách dùng từ này phù hợp hơn với cách đọc. Thuyhung2112 (thảo luận) 12:18, ngày 5 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   @Thuyhung2112 Ở Việt Nam, Logic học là một bộ môn cực kỳ khét tiếng trên bậc Đại học bên khoa Triết. Nguồn tham khảo tiếng Việt cho bộ môn này cũng khá là phong phú và hoàn toàn có thể được vận dụng làm nguồn thuật ngữ để củng cố cho phần dịch Logic học của bạn, hoạc thậm chí mở rộng nếu bạn muốn (tất nhiên cái này tùy ý bạn chứ tôi không bắt ép để lên sao BVCL). Billcipher123 (thảo luận) 11:30, ngày 5 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   @Billcipher123: Cảm ơn bạn đã gợi ý, đợi thời điểm thích hợp rồi tôi sẽ làm từ từ. Thuyhung2112 (thảo luận) 11:50, ngày 5 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   Cứ thong thả. Billcipher123 (thảo luận) 23:33, ngày 5 tháng 7 năm 2024 (UTC)

3.  Ý kiến Một bài viết, đúng hơn là một công trình, rất kỳ công. Do không thuộc sở trường và sự hiểu biết của tôi về chủ đề này chỉ ở mức độ sơ khởi nên mạn phép góp ý dưới góc độ độc giả đang tìm kiếm tri thức.

   Về mục Từ nguyên, bài viết đã khai thác được nguồn gốc các từ "triết học" (tiếng Việt) và "philosophy" (tiếng Anh). Mục này vừa mang tính tầm nhìn toàn cầu, vừa mang tính "địa phương" (tức là có ý thức trong việc tìm hiểu cả từ nguyên tiếng Việt chứ không chỉ là một bản dịch enwiki đơn thuần).

   Về mục Các khái niệm của triết học, quả thật đây là phần khó vì có nhiều quan điểm và thuật ngữ. Tôi không có ý kiến gì về phần này và hy vọng các góp ý của các thành viên ở trên đã có những ý kiến xác đáng. Tuy vậy, trong quá trình đọc, tôi có thấy một thuật ngữ tiếng Anh là "eudaimonia" mặc dù nó mang ý nghĩa hạnh phúc (nhưng tôi có tìm hiểu thì từ "hạnh phúc" chưa bao quát được hàm nghĩa của từ này), phiền bạn thêm thẻ ghi chú giải thích thuật ngữ này để nội dung sáng rõ cho người đọc phổ thông.

   Về mục Các nhánh cốt lõi và Phương pháp, tôi cũng không có ý kiến gì về phần này. Nhưng không hiểu sao file Trolley_Problem.svg lại bị lỗi không hiển thị ảnh?

   Về mục Liên hệ với các lĩnh vực khác, tôi đã sửa một chút nội dung để câu văn dễ đọc hơn.

   Một bài viết rất khó, nếu bài viết được gắn sao chọn lọc thì có thể coi đây là bom tấn của năm. — dʁ. ʃħuɳtﮩ٨ـﮩﮩ٨ـ 💬 đã phản hồi vào 21:01, ngày 7 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   @Mongrangvebet: ✓ Đã thêm note cho chữ "eudaimonia". Về file Trolley_Problem.svg bị lỗi thì tôi thấy là do sự cố kỹ thuật bên Wikimedia (bên en cũng bị) nên không thể can thiệp được.

   Tôi nghĩ rằng nói về bài bằng chữ "kỳ công" là còn hơi nhẹ quá, bởi vì bản thân cho rằng bản gốc "Philosophy" là sản phẩm của một quá trình chuẩn bị và thực hiện lâu dài, tham khảo rất nhiều từ nguồn sách hay bách khoa toàn thư khác. Nói thẳng ra, tôi thấy sốc khi biết được rằng tác giả bên tiếng Anh, Phlsph7, có đủ thời gian và công sức để chắp bút hàng loạt bài viết đồ sộ và "nặng đô" về chủ đề triết học cũng như khoa học xã hội, trong đó có một số bài cơ bản cấp 1, cấp 2. Viết được FA cơ bản bên en đã là khó và áp lực bởi khối lượng tài liệu viết về chủ đề là rất "khủng" và có phạm vi rộng, chắt lọc hết trong khoảng 10.000 từ. Dịch từ đó sang tiếng Việt thì khó hơn do thuật ngữ triết học tiếng Việt tương đối khó hiểu và có khi có nhiều cách dịch khác nhau giữa các dịch giả. Đề cử BVCL bên đây lại càng khó, sức ép rất nặng nề do gần như không có ai tại dự án này am hiểu về triết học để bình duyệt và đánh giá, nhất là khi tôi kỳ vọng nhiều hơn là phiếu thuận bỏ qua loa, phiếu mang tính "xã giao". Thuyhung2112 (thảo luận) 03:11, ngày 8 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   Thuyhung2112 Tôi đánh giá rất cao bản dịch của bạn và công nhận đây là một bài "bom tấn". Tuy nhiên, nói gì thì nói 1 bài tự viết vẫn tốn công sức hơn rất nhiều. 1 bài FA bên En thường tốn 1-2 năm để hoàn thành (không chỉ tính đơn giản 1-2 tháng đề cử FA), thậm chí có thể mất hơn một chục năm. 1 bài dịch thì cao lắm tốn 2-3 tháng là cùng. Nhiều bài FA dễ chỉ tốn 1 tuần hoặc ngắn hơn để dịch. Đó là lý do tại sao 90% các BVCL ở Vi đều là bài dịch. Như tôi, tôi đủ khả năng để dịch 1 bài FA thành BVCL, nhưng để tự viết 1 BVCL thì e rằng tôi không làm được. SicMundusCreatusEst (tiếng Latin) 09:49, ngày 8 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   Thứ còn đọng lại trong tôi là mấy chũ "Một là", "Hai là",... trong quyển những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, phần triết học 3 tín chỉ, chứ cũng không biết gì nhiều. Đối với góc nhìn của tôi về trình bày, hành văn, bố cục thì tôi thấy bài viết ổn và dịch sát nghĩa bản gốc, tôi có thể cho một phiếu "Đồng ý". Tuy vậy rất mong chờ thành viên kỳ cựu hoặc có chuyên môn (không phải rối) đánh giá thêm bài viết này. – — dʁ. ʃħuɳtﮩ٨ـﮩﮩ٨ـ 💬 đã phản hồi vào 10:43, ngày 8 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   Ơ kìa bạn @Thuyhung2112 không credit tôi cái phần từ nguyên. Chán thật chứ :))) Billcipher123 (thảo luận) 12:54, ngày 8 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   Thôi khổ quá >_<, mình xin thứ lỗi và xác nhận lại rằng Billcipher123 là người viết ra phần "nguyên từ", mình viết phần còn lại. Dĩ nhiên tất cả giờ đây đều là tài sản chung của wiki! ;) Thuyhung2112 (thảo luận) 12:58, ngày 8 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   Hơi cay hơi cay :))) Billcipher123 (thảo luận) 13:04, ngày 8 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   @Thuyhung2112: Nói thế thôi chứ cái này thì tôi cũng không lành chanh công lao với bạn làm gì. Tuy nhiên, chúng ta cũng nên có ý tứ nêu tên người đã giúp đỡ xây dựng hoặc hiệu đính bài cho mình trên phần nhận xét. Lời nói chẳng mất tiền mua mà bạn. Billcipher123 (thảo luận) 14:01, ngày 8 tháng 7 năm 2024 (UTC)

4.  Ý kiến @Thuyhung2112: Không biết hai từ "triết lý" và "triết luận" có đồng nghĩa với triết học! Hongkytran (thảo luận) 11:11, ngày 8 tháng 7 năm 2024 (UTC)

   @Hongkytran: Theo mình tra từ điển thì "triết học" chỉ khoa học nghiên cứu; "triết lý" mang nghĩa lý luận về triết học, quan niệm hoặc lý thuyết về những vấn đề nhân sinh và xã hội. Từ điển không nói về "triết luận", tuy nhiên một bản luận án có đưa ra định nghĩa "triết luận" là "luận bàn một cách thông thái, sáng suốt hoặc luận bàn về vấn đề có tầm thông thái". Cả ba đều diễn đạt theo tiếng Anh là "philosophy", nhưng sắc thái trong tiếng Việt thì hơi khác. Thuyhung2112 (thảo luận) 11:27, ngày 8 tháng 7 năm 2024 (UTC)