Gia Nghĩa

Gia Nghĩa
	Thành phố thuộc tỉnh
	Thành phố Gia Nghĩa
	Một khu du lịch tại thành phố Gia Nghĩa
Hành chính
Quốc gia	Việt Nam
Vùng	Tây Nguyên
Tỉnh	Đắk Nông
Trụ sở UBND	Số 02 Võ Văn Tần, phường Nghĩa Tân
Phân chia hành chính	6 phường, 2 xã
Thành lập	27/6/2005: thành lập thị xã Gia Nghĩa; 1/1/2020: thành lập thành phố Gia Nghĩa;
Loại đô thị	Loại III
Năm công nhận	2015
Địa lý
	Tọa độ: 11°59′57″B 107°41′1″Đ / 11,99917°B 107,68361°Đ
Bản đồ thành phố Gia Nghĩa
Gia Nghĩa Vị trí thành phố Gia Nghĩa trên bản đồ Việt Nam
Diện tích	284,11 km²
Dân số (2021)
Tổng cộng	68.215 người
Mật độ	240 người/km²
Dân tộc	Kinh, Mạ, M’Nông, Thái, Nùng, Tày, Mường, H’Mông, Khmer, Dao, Gia Rai, Hoa, Êđê, Chơ Ro, Sán Chay, Sán Dìu, Xơ Đăng.
Khác
Mã hành chính	660
Mã bưu chính	660xxx
Mã điện thoại	261
Biển số xe	48-B1
Website	gianghia.daknong.gov.vn
	x; t; s;

Gia Nghĩa là thành phố tỉnh lỵ của tỉnh Đắk Nông, Việt Nam.

Địa lýSửa đổi

Vị trí địa lýSửa đổi

Thành phố Gia Nghĩa nằm về phía tây nam của khu vực Tây Nguyên và phía nam tỉnh Đắk Nông, nằm trên cao nguyên Mơ Nông và có độ cao trung bình là 600 m so với mực nước biển, cách Thành phố Hồ Chí Minh 225 km, cách thành phố Buôn Ma Thuột 120 km, cách thành phố Đà Nẵng 667 km và cách thủ đô Hà Nội 1.400 km, có vị trí địa lý:

Phía đông giáp huyện Đắk Glong
Phía tây giáp huyện Đắk R'lấp
Phía nam giáp huyện Bảo Lâm, tỉnh Lâm Đồng
Phía bắc giáp huyện Đắk Song.

Thành phố Gia Nghĩa có diện tích 284,11 km², dân số năm 2019 là 63.046 người^[6], mật độ dân số đạt 222 người/km².

Thành phố Gia Nghĩa có địa hình phức tạp, bao gồm nhiều dãy đồi núi mấp mô xen kẽ nhiều khe suối tự nhiên lớn, nhỏ tạo thành dạng địa hình bị chia cắt mạnh. Địa hình thành phố có hướng thấp dần từ bắc xuống nam, từ đông sang tây, có trục Quốc lộ 14 là trục giao thông xương sống quan trọng gắn kết các trung tâm kinh tế của vùng với các vùng lân cận; có Quốc lộ 14C là trục gắn kết các khu kinh tế cửa khẩu dọc hành lang biên giới, có Quốc lộ 28 kết nối đô thị với Đà Lạt - trung tâm du lịch của cả nước.

Với vị trí địa lý thuận lợi tạo điều kiện cho tỉnh Đắk Nông nói chung và thành phố Gia Nghĩa nói riêng có thể mở rộng giao lưu với các tỉnh trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và Duyên hải miền Trung, tăng cường liên kết giữa Đắk Nông với các tỉnh thuộc Đông Bắc Campuchia về mở rộng thị trường, phát triển hợp tác liên vùng và Quốc tế.

Gia Nghĩa được xem là một đô thị hạt nhân có chức năng chuyển tiếp các hoạt động từ vùng Tây Nguyên tới vùng Đông Nam Bộ (vùng phát triển năng động nhất cả nước) kết nối với vùng Duyên Hải Nam Trung Bộ - một hướng mở ra cảng biển để vận chuyển hàng hóa khối lượng lớn. Đồng thời là một hạt nhân bổ trợ chức năng kết nối các hoạt động theo hành lang Đông Tây và tiểu vùng Sông Mê Kông mở rộng, liên kết với các khu vực phát triển nhằm thúc đẩy các lợi thế so sánh của khu vực.

Thành phố có nhiều lợi thế về vị trí địa lý và là đô thị quan trọng trong vùng Tây Nguyên và của Việt Nam (trung tâm công nghiệp bôxit), có sức hút và tác động rộng lớn đối với các tỉnh xung quanh và quốc tế.

Điều kiện tự nhiênSửa đổi

Thành phố Gia Nghĩa có khí hậu nhiệt đới gió mùa với mùa mưa và mùa khô phân biệt rõ rệt. Mùa mưa kéo dài 7 tháng từ tháng 4 đến tháng 10, mùa khô từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau^[7]. Trong đó mùa mưa tổng lượng mưa chiếm 80% lượng mưa cả năm, lượng mưa trình bình năm: 2.503 mm, lượng mưa tháng khô nhất 12,2mm. Độ ẩm không khí trung bình năm 85%. Độ cao so với mực nước biển trên 600m. Nhiệt độ trung bình năm 22,4 °C, nhiệt độ trung bình tháng lạnh nhất 20,1 °C, nhiệt độ trung bình tháng nóng nhất 23,9 °C^[7].

Khí hậuSửa đổi

Dữ liệu khí hậu của Gia Nghĩa
Tháng	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Năm
Cao kỉ lục °C (°F)	33.5	35.7	36.5	37.1	35.6	33.5	33.0	32.5	33.2	32.4	33.0	32.9	37,1
Trung bình cao °C (°F)	28.4	30.5	31.9	31.9	30.6	28.9	28.3	28.0	28.4	28.7	28.0	27.0	29,2
Trung bình ngày, °C (°F)	20.5	21.8	23.3	24.2	24.2	23.6	23.1	23.0	23.1	22.8	22.2	20.8	22,7
Trung bình thấp, °C (°F)	15.2	15.8	17.8	19.6	20.9	20.8	20.5	20.6	20.4	19.5	18.6	16.8	18,9
Thấp kỉ lục, °C (°F)	7.6	7.8	9.5	13.2	17.0	16.6	17.1	17.0	16.2	11.4	10.7	8.3	7,6
Lượng mưa, mm (inch)	16.6 (0.654)	34.6 (1.362)	101.7 (4.004)	171.7 (6.76)	271.6 (10.693)	319.4 (12.575)	397.2 (15.638)	439.1 (17.287)	400.9 (15.783)	256.7 (10.106)	78.1 (3.075)	20.3 (0.799)	2.511,0 (98,858)
% độ ẩm	76.1	74.5	75.7	80.4	85.5	88.8	88.5	90.2	89.9	86.3	82.5	79.0	83,1
Số ngày mưa TB	2.8	4.3	10.2	14.8	22.2	24.6	26.8	28.0	26.8	21.1	9.7	3.9	196,3
Số giờ nắng trung bình hàng tháng	251.3	240.6	250.4	222.7	190.2	146.3	142.3	126.5	125.9	163.6	193.4	223.5	2.279,0
Nguồn: Vietnam Institute for Building Science and Technology^[8]

Hành chínhSửa đổi

Thành phố Gia Nghĩa có 8 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc, bao gồm 6 phường: Nghĩa Đức, Nghĩa Phú, Nghĩa Tân, Nghĩa Thành, Nghĩa Trung, Quảng Thành và 2 xã: Đắk Nia, Đắk R’Moan.


Đơn vị hành chính	Phường Nghĩa Đức	Phường Nghĩa Phú	Phường Nghĩa Tân	Phường Nghĩa Thành	Phường Nghĩa Trung	Phường Quảng Thành	Xã Đắk Nia	Xã Đắk R'Moan
Diện tích (km²)	16,98	12,88	18,54	3,17	12,28	77,59	93,55	49,12
Dân số 31/12/2021 (người)	7.423	6.777	9.036	10.733	11.354	6.284	11.026	5.582
Mật độ (người/km²)	437	526	487	3.386	925	81	118	114
Số đơn vị hành chính	5 tổ dân phố	8 tổ dân phố	6 tổ dân phố	10 tổ dân phố	6 tổ dân phố	7 tổ dân phố	7 thôn, 5 bon	7 thôn, 1 bon
Năm thành lập	2005	2005	2005	2005	2005	2020		2005
Nguồn: Niên giám thống kê năm 2021 thành phố Gia Nghĩa^[9]

Lịch sửSửa đổi

Trước năm 1975, Gia Nghĩa là tỉnh lỵ tỉnh tỉnh Quảng Đức cũ, khi đó Gia Nghĩa là cấp xã, có 3 thôn Nghĩa Đức, Nghĩa Thành, Nghĩa Tín. Sau khi tỉnh Quảng Đức nhập vào tỉnh Đắk Lắk, Gia Nghĩa trở thành thị trấn huyện lỵ huyện Đắk Nông.

Ngày 26 tháng 11 năm 2003, Quốc hội ban hành Nghị quyết 22/2003/QH11 chia tỉnh Đắk Lắk thành hai tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông^[10], huyện Đắk Nông thuộc tỉnh Đắk Nông. Đồng thời, tỉnh lỵ tỉnh Đắk Nông đặt tại thị trấn Gia Nghĩa.

Ngày 27 tháng 6 năm 2005, Chính phủ ban hành Nghị định số 82/2005/NĐ-CP^[1]. Theo đó:

Thành lập thị xã Gia Nghĩa trên cơ sở tách thị trấn Gia Nghĩa và hai xã Đắk Nia, Quảng Thành thuộc huyện Đắk Nông
Đổi tên phần còn lại của huyện Đắk Nông thành huyện Đắk Glong
Thành lập 5 phường: Nghĩa Đức, Nghĩa Phú, Nghĩa Tân, Nghĩa Thành và Nghĩa Trung thuộc thị xã Gia Nghĩa trên cơ sở giải thể thị trấn Gia Nghĩa và điều chỉnh một phận diện tích tự nhiên và dân số của các xã Đắk Nia, Quảng Thành
Chia xã Quảng Thành thành 2 xã: Quảng Thành và Đắk R'Moan.

Sau khi thành lập, thị xã Gia Nghĩa có 8 đơn vị hành chính trực thuộc, gồm 5 phường: Nghĩa Đức, Nghĩa Phú, Nghĩa Tân, Nghĩa Thành, Nghĩa Trung và 3 xã: Đắk Nia, Đắk R'Moan, Quảng Thành.

Ngày 12 tháng 2 năm 2015, Bộ Xây dựng ban hành Quyết định số 209/QĐ-BXD công nhận thị xã Gia Nghĩa là đô thị loại III trực thuộc tỉnh Đắk Nông.^[3]

Ngày 17 tháng 12 năm 2019, Ủy ban thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 835/NQ-UBTVQH14 (nghị quyết có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2020)^[2]. Theo đó:

Thành lập phường Quảng Thành trên cơ sở toàn bộ 77,59 km² diện tích tự nhiên và 7.583 người của xã Quảng Thành
Thành lập thành phố Gia Nghĩa trên cơ sở toàn bộ 284,11 km² diện tích tự nhiên và 85.082 người của thị xã Gia Nghĩa.

Sau khi thành lập, thành phố Gia Nghĩa có 6 phường và 2 xã. Đây cũng là thị xã tỉnh lỵ cuối cùng của Việt Nam được nâng cấp lên thành phố thuộc tỉnh.