Thành phố thuộc tỉnh (Việt Nam)

Thành phố thuộc tỉnh là một loại hình đơn vị hành chính cấp hai tại Việt Nam, tương đương với huyện, quận, thị xã và thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là cấp huyện).

Thành phố trực thuộc trung ương

Thành phố thuộc tỉnh
Thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương

Thành phố thuộc tỉnh là một đô thị và là trung tâm hành chính, kinh tế của một tỉnh. Một số thành phố thuộc tỉnh còn được chỉ định làm trung tâm kinh tế và văn hóa của cả một vùng (liên tỉnh). Tuy về loại hình, thành phố thuộc tỉnh là một đô thị và dân cư tại đó được xếp là dân thành thị, nhưng vẫn có thể còn một phần dân sống bằng nông nghiệp ở các xã ngoại thành.

Một thành phố thuộc tỉnh được chia ra thành nhiều phường (phần nội thành) và xã (phần ngoại thành).

Tính đến tháng 09/2021, Việt Nam có 7 thành phố thuộc tỉnh có mức độ đô thị hóa cao, chỉ có phường trực thuộc mà không còn xã nào trực thuộc là: Bắc Ninh, Dĩ An, Đông Hà, Sóc Trăng, Thủ Dầu Một, Vĩnh Long và Từ Sơn.

Quy định trong luật pháp

Cấp hành chính

• Trong Hiến pháp 2013, Chương IX: Chính quyền địa phương, Khoản 1 Điều 110 có viết:

1. Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được phân định như sau:

Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;

Tỉnh chia thành huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc trung ương chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương;

Huyện chia thành xã, thị trấn; thị xã và thành phố thuộc tỉnh chia thành phường và xã; quận chia thành phường.

Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập.

• Trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015 (sửa đổi, bổ sung 2019), quy định tại Điều 2: Đơn vị hành chính, Chương I: Những quy định chung:

Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gồm có:

1. Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh);

2. Huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp huyện);

3. Xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là cấp xã);

4. Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

Như vậy, thành phố thuộc tỉnh nằm ở cấp hành chính thứ hai trong 3 cấp hành chính (cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã) của Việt Nam.

Tuy nhiên, so với các quận, huyện, thị xã, thì thành phố thuộc tỉnh thường lớn hơn và có vị thế quan trọng hơn. Vai trò này được ghi rõ trong Nghị định số 15/2007/NĐ-CP của Chính phủ: "Thành phố thuộc tỉnh có vị trí là trung tâm chính trị, kinh tế - xã hội hoặc là trung tâm kinh tế, văn hoá, xã hội, khoa học kỹ thuật, du lịch, dịch vụ, đầu mối giao thông của tỉnh và giao lưu trong nước, quốc tế; có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội liên huyện, liên tỉnh và vùng lãnh thổ" (Điều 5). Cũng theo nghị định này thì thành phố thuộc tỉnh là đơn vị hành chính cấp huyện loại I trong tổng số các loại.

Tiêu chuẩn của đơn vị hành chính

Theo Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành năm 2016, tại Điều 5, Mục 2: Tiêu chuẩn của đơn vị hành chính đô thị, Chương I: Tiêu chuẩn của đơn vị hành chính thì một thành phố thuộc tỉnh cần phải đáp ứng các tiêu chuẩn như sau:

Điều 5. Tiêu chuẩn của thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương

1. Quy mô dân số từ 150.000 người trở lên.

2. Diện tích tự nhiên từ 150 km² trở lên.

3. Đơn vị hành chính trực thuộc:

a) Số đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc có từ 10 đơn vị trở lên;

b) Tỷ lệ số phường trên tổng số đơn vị hành chính cấp xã từ 65% trở lên.

4. Đã được công nhận là đô thị loại I hoặc loại II hoặc loại III; hoặc khu vực dự kiến thành lập thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương đã được phân loại đạt tiêu chí của đô thị loại I hoặc loại II hoặc loại III.

5. Cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội đạt quy định tại Phụ lục 1 ban hành kèm theo Nghị quyết này.

Danh sách các thành phố thuộc tỉnh

Số liệu về dân số chủ yếu lấy theo kết quả sơ bộ của cuộc tổng điều tra dân số ngày 1/4/2019 (không tính dân số quy đổi), một số thành phố dùng số liệu dân số quy đổi (in nghiêng).

STT	Thành phố (Năm thành lập)	Thuộc tỉnh (Vùng)	Diện tích (km²)	Dân số (người)	Mật độ dân số (người/km2)	Hành chính		Loại đô thị (Năm công nhận)	Hình ảnh
						Phường	Xã
1	Bà Rịa 2012	Bà Rịa – Vũng Tàu Đông Nam Bộ	91,46	122.045	1.334	8 phường	3 xã	II 2014
2	Bạc Liêu 2010	Bạc Liêu Đồng bằng sông Cửu Long	213,8	149.604	700	7 phường	3 xã	II 2014
3	Bảo Lộc 2010	Lâm Đồng Tây Nguyên	235,3	130.920	556	6 phường	5 xã	III 2009
4	Bắc Giang 2005	Bắc Giang Đông Bắc Bộ	66,73	188.434	2.824	10 phường	6 xã	II 2014
5	Bắc Kạn 2015	Bắc Kạn Đông Bắc Bộ	137	43.842	320	6 phường	2 xã	III 2012
6	Bắc Ninh 2006	Bắc Ninh Đồng bằng sông Hồng	82,64	520.244	6.295	19 phường	0 xã	I 2017
7	Bến Tre 2009	Bến Tre Đồng bằng sông Cửu Long	71,12	115.350	1.622	8 phường	6 xã	II 2019
8	Biên Hòa 1976	Đồng Nai Đông Nam Bộ	264,08	1.099.943	4.165	29 phường	1 xã	I 2015
9	Buôn Ma Thuột 1995	Đắk Lắk Tây Nguyên	377,18	375.590	996	13 phường	8 xã	I 2010
10	Cam Ranh 2010	Khánh Hòa Duyên hải Nam Trung Bộ	316	137.510	396	9 phường	6 xã	III 2009
11	Cao Bằng 2012	Cao Bằng Đông Bắc Bộ	107,6	84.698	787	8 phường	3 xã	III 2010
12	Cao Lãnh 2007	Đồng Tháp Đồng bằng sông Cửu Long	107	211.912	1.976	8 phường	7 xã	II 2020
13	Cà Mau 1999	Cà Mau Đồng bằng sông Cửu Long	249,3	226.372	908	10 phường	7 xã	II 2010
14	Cẩm Phả 2012	Quảng Ninh Đông Bắc Bộ	386,5	190.232	492	13 phường	3 xã	II 2015
15	Châu Đốc 2013	An Giang Đồng bằng sông Cửu Long	105,29	101.765	967	5 phường	2 xã	II 2015
16	Chí Linh 2019	Hải Dương Đồng bằng sông Hồng	282,91	200.543	709	14 phường	5 xã	III 2015
17	Dĩ An 2020	Bình Dương Đông Nam Bộ	60,10	403.760	6.718	7 phường	0 xã	III 2017
18	Đà Lạt 1893	Lâm Đồng Tây Nguyên	394,64	230.105	583	12 phường	4 xã	I 2009
19	Điện Biên Phủ 2003	Điện Biên Tây Bắc Bộ	308,18	80.366	261	7 phường	5 xã	III 2003
20	Đông Hà 2009	Quảng Trị Bắc Trung Bộ	73,06	95.658		9 phường	0 xã	III 2005
21	Đồng Hới 2004	Quảng Bình Bắc Trung Bộ	156	112.440		9 phường	6 xã	II 2014
22	Đồng Xoài 2018	Bình Phước Đông Nam Bộ	167,32	108.595		6 phường	2 xã	III 2014
23	Gia Nghĩa 2019	Đắk Nông Tây Nguyên	284,11	85.082	299	6 phường	2 xã	III 2015
24	Hải Dương 1997	Hải Dương Đồng bằng sông Hồng	111,64	508.190	4.552	19 phường	6 xã	I 2019
25	Hà Giang 2010	Hà Giang Đông Bắc Bộ	135,33	55.360		5 phường	3 xã	III 2009
26	Hà Tiên 2018	Kiên Giang Đồng bằng sông Cửu Long	100,49	48.495		5 phường	2 xã	III 2012
27	Hà Tĩnh 2007	Hà Tĩnh Bắc Trung Bộ	56,54	104.037		10 phường	5 xã	II 2019
28	Hạ Long 1993	Quảng Ninh Đông Bắc Bộ	1.119,36	300.276	268	21 phường	12 xã	I 2013
29	Hòa Bình 2006	Hòa Bình Tây Bắc Bộ	348,65	135.718	389	12 phường	7 xã	III 2005
30	Hội An 2008	Quảng Nam Duyên hải Nam Trung Bộ	61,48	93.040		9 phường	4 xã	III 2006
31	Hồng Ngự 2020	Đồng Tháp Đồng bằng sông Cửu Long	121,84	100.610	826	5 phường	2 xã	III 2018
32	Huế 1929	Thừa Thiên Huế Bắc Trung Bộ	265,99	652.572	2.453	29 phường	7 xã	I 2005
33	Hưng Yên 2009	Hưng Yên Đồng bằng sông Hồng	73,42	116.356		7 phường	10 xã	III 2007
34	Kon Tum 2009	Kon Tum Tây Nguyên	432,98	148.570		10 phường	11 xã	III 2005
35	Lai Châu 2013	Lai Châu Tây Bắc Bộ	92,37	42.973	465	5 phường	2 xã	III 2013
36	Lào Cai 2004	Lào Cai Tây Bắc Bộ	282,13	130.671	463	10 phường	7 xã	II 2014
37	Lạng Sơn 2002	Lạng Sơn Đông Bắc Bộ	77,80	107.956		5 phường	3 xã	II 2019
38	Long Khánh 2019	Đồng Nai Đông Nam Bộ	191,75	176.034		11 phường	4 xã	III 2015
39	Long Xuyên 1999	An Giang Đồng bằng sông Cửu Long	106,87	272.365		11 phường	2 xã	I 2020
40	Móng Cái 2008	Quảng Ninh Đông Bắc Bộ	519,58	101.453		8 phường	9 xã	II 2018
41	Mỹ Tho 1967	Tiền Giang Đồng bằng sông Cửu Long	84	225.398		11 phường	6 xã	I 2016
42	Nam Định 1921	Nam Định Đồng bằng sông Hồng	46,40	236.294		22 phường	3 xã	I 2011
43	Ngã Bảy 2020	Hậu Giang Đồng bằng sông Cửu Long	78,07	101.192	1.296	4 phường	2 xã	III 2015
44	Nha Trang 1977	Khánh Hòa Duyên hải Nam Trung Bộ	251,00	422.601		19 phường	8 xã	I 2009
45	Ninh Bình 2007	Ninh Bình Đồng bằng sông Hồng	48,36	110.166		11 phường	3 xã	II 2014
46	Phan Rang – Tháp Chàm 2007	Ninh Thuận Duyên hải Nam Trung Bộ	79,20	167.394		15 phường	1 xã	II 2015
47	Phan Thiết 1999	Bình Thuận Duyên hải Nam Trung Bộ	206,45	231.490		14 phường	4 xã	II 2009
48	Phú Quốc 2020	Kiên Giang Đồng bằng sông Cửu Long	589,23	146.028		2 phường	7 xã	II 2014
49	Phúc Yên 2018	Vĩnh Phúc Đồng bằng sông Hồng	120,13	106.002		8 phường	2 xã	III 2013
50	Phủ Lý 2008	Hà Nam Đồng bằng sông Hồng	87,87	136.654	1.555	11 phường	10 xã	II 2018
51	Pleiku 1999	Gia Lai Tây Nguyên	260,77	504.984	1.937	14 phường	8 xã	I 2020
52	Quảng Ngãi 2005	Quảng Ngãi Duyên hải Nam Trung Bộ	160,00	181.805	1.136	9 phường	14 xã	II 2015
53	Quy Nhơn 1986	Bình Định Duyên hải Nam Trung Bộ	280	290.053		16 phường	5 xã	I 2010
54	Rạch Giá 2005	Kiên Giang Đồng bằng sông Cửu Long	105,00	227.527	2.167	11 phường	1 xã	II 2014
55	Sa Đéc 2013	Đồng Tháp Đồng bằng sông Cửu Long	60,00	106.198	1.770	6 phường	3 xã	II 2018
56	Sầm Sơn 2017	Thanh Hóa Bắc Trung Bộ	44,94	108.320	2.410	8 phường	3 xã	III 2012
57	Sóc Trăng 2007	Sóc Trăng Đồng bằng sông Cửu Long	76,00	137.305	1.803	10 phường	0 xã	III 2005
58	Sông Công 2015	Thái Nguyên Đông Bắc Bộ	96,71	68.380	707	7 phường	3 xã	III 2010
59	Sơn La 2008	Sơn La Tây Bắc Bộ	323,51	128.470	397	7 phường	5 xã	II 2019
60	Tam Điệp 2015	Ninh Bình Đồng bằng sông Hồng	104,98	62.866	599	6 phường	3 xã	III 2012
61	Tam Kỳ 2006	Quảng Nam Duyên hải Nam Trung Bộ	100,26	115.240	1.149	9 phường	4 xã	II 2016
62	Tân An 2009	Long An Đồng bằng sông Cửu Long	82,00	145.120	1.770	9 phường	5 xã	II 2019
63	Tây Ninh 2013	Tây Ninh Đông Nam Bộ	140,00	120.537	861	7 phường	3 xã	III 2012
64	Thanh Hóa 1994	Thanh Hóa Bắc Trung Bộ	147,00	324.340	2.206	30 phường	4 xã	I 2014
65	Thái Bình 2004	Thái Bình Đồng bằng sông Hồng	67,71	206.037	3.043	10 phường	9 xã	II 2013
66	Thái Nguyên 1962	Thái Nguyên Đông Bắc Bộ	222,93	337.052	1.512	21 phường	11 xã	I 2010
67	Thủ Dầu Một 2012	Bình Dương Đông Nam Bộ	118,67	325.491	2.743	14 phường	0 xã	I 2017
68	Thuận An 2020	Bình Dương Đông Nam Bộ	83,71	508.433	6.074	9 phường	1 xã	III 2017
69	Trà Vinh 2010	Trà Vinh Đồng bằng sông Cửu Long	68,00	100.310		9 phường	1 xã	II 2016
70	Tuyên Quang 2010	Tuyên Quang Đông Bắc Bộ	184,38	191.188	1.037	10 phường	5 xã	II 2021
71	Tuy Hòa 2005	Phú Yên Duyên hải Nam Trung Bộ	107,00	155.921	1.457	12 phường	4 xã	II 2013
72	Từ Sơn 2021	Bắc Ninh Đồng bằng sông Hồng	61,08	202.875	472	12 phường	0 xã	III 2018
73	Uông Bí 2011	Quảng Ninh Đông Bắc Bộ	256,30	120.982	472	9 phường	1 xã	II 2013
74	Việt Trì 1962	Phú Thọ Đông Bắc Bộ	111,75	214.777	1.922	13 phường	9 xã	I 2012
75	Vinh 1963	Nghệ An Bắc Trung Bộ	105,00	335.180	3.192	16 phường	9 xã	I 2008
76	Vị Thanh 2010	Hậu Giang Đồng bằng sông Cửu Long	118,00	73.322	621	5 phường	4 xã	II 2019
77	Vĩnh Long 2009	Vĩnh Long Đồng bằng sông Cửu Long	48,01	140.876		11 phường	0 xã	II 2020
78	Vĩnh Yên 2006	Vĩnh Phúc Đồng bằng sông Hồng	50,80	119.128	2.345	7 phường	2 xã	II 2014
79	Vũng Tàu 1991	Bà Rịa – Vũng Tàu Đông Nam Bộ	141,10	351.300	2.490	16 phường	1 xã	I 2013
80	Yên Bái 2002	Yên Bái Tây Bắc Bộ	108,15	85.676	924	9 phường	6 xã	III 2001

Thống kê

Đến ngày 22 tháng 9 năm 2021, Việt Nam có 80 thành phố thuộc tỉnh. Trong đó:

• 58 thành phố là tỉnh lỵ
• 22 thành phố không phải là tỉnh lỵ
• 1 tỉnh có 4 thành phố trực thuộc:
  • Quảng Ninh: Hạ Long, Móng Cái, Uông Bí, Cẩm Phả
• 3 tỉnh có 3 thành phố trực thuộc:
  • Bình Dương: Thủ Dầu Một, Dĩ An, Thuận An
  • Đồng Tháp: Cao Lãnh, Hồng Ngự, Sa Đéc
  • Kiên Giang: Rạch Giá, Hà Tiên, Phú Quốc
• 13 tỉnh có 2 thành phố trực thuộc:
  • Thái Nguyên: Thái Nguyên, Sông Công
  • Vĩnh Phúc: Vĩnh Yên, Phúc Yên
  • Hải Dương: Hải Dương, Chí Linh
  • Ninh Bình: Ninh Bình, Tam Điệp
  • Thanh Hóa: Thanh Hóa, Sầm Sơn
  • Quảng Nam: Tam Kỳ, Hội An
  • Khánh Hòa: Nha Trang, Cam Ranh
  • Lâm Đồng: Đà Lạt, Bảo Lộc
  • Đồng Nai: Biên Hòa, Long Khánh
  • Bà Rịa – Vũng Tàu: Bà Rịa, Vũng Tàu
  • An Giang: Long Xuyên, Châu Đốc
  • Hậu Giang: Vị Thanh, Ngã Bảy
  • Bắc Ninh: Bắc Ninh, Từ Sơn
• 41 tỉnh còn lại có 1 thành phố trực thuộc.

- Thành phố có diện tích lớn nhất là Hạ Long (Quảng Ninh) với 1.119,36 km².

- Thành phố có diện tích nhỏ nhất là Sầm Sơn (Thanh Hóa) với 44,94 km².

- Thành phố có nhiều đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc nhất là Huế (Thừa Thiên Huế) với 36 đơn vị hành chính cấp xã (29 phường và 7 xã).

- Thành phố có ít đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc nhất là Ngã Bảy (Hậu Giang) với 6 đơn vị hành chính cấp xã (4 phường và 2 xã).

- Thành phố có nhiều xã nhất là Quảng Ngãi (Quảng Ngãi) với 14 xã.

- Có 7 thành phố chỉ có phường, không có xã trực thuộc là: Bắc Ninh (Bắc Ninh), Dĩ An (Bình Dương), Đông Hà (Quảng Trị), Sóc Trăng (Sóc Trăng), Thủ Dầu Một (Bình Dương), Vĩnh Long (Vĩnh Long), Từ Sơn (Bắc Ninh).

- Thành phố có nhiều phường nhất là Thanh Hóa (Thanh Hóa) với 30 phường.

- Thành phố có ít phường nhất là Phú Quốc (Kiên Giang) với 2 phường.

- Thành phố đảo duy nhất của Việt Nam là Phú Quốc (Kiên Giang).

Xem thêm

• Phân cấp hành chính Việt Nam

Chú thích

• TCTKVN (2009). Tổng điều tra dân số và nhà ở Việt Nam năm 2009: Kết quả toàn bộ. Hà Nội: Ban chỉ đạo Tổng điều tra dân số và nhà ở trung ương.Quản lý CS1: ref=harv (liên kết)

Liên kết ngoài

• Nghị định số 62/2011/NĐ-CP của Chính phủ: Về thành lập thành phố thuộc tỉnh, thị xã, quận, phường, thị trấn Nguyễn Tấn Dũng 26 tháng 7 năm 2011
• Thông tư số 02/2012/TT-BNV của Bộ Nội vụ: Hướng dẫn thực hiện một số điều của Nghị định số 62/2011/NĐ-CP ngày 26 tháng 7 năm 2011 của Chính phủ về thành lập thành phố thuộc tỉnh, thị xã, quận, phường, thị trấn 15 tháng 6 năm 2012