Hoàng Tụy

Nhà toán học

Hoàng Tụy (7 tháng 12 năm 192714 tháng 7 năm 2019) là một giáo sư, nhà toán học tiêu biểu của Việt Nam. Cùng với Giáo sư Lê Văn Thiêm, ông là một trong hai người tiên phong trong việc xây dựng ngành Toán học của Việt Nam. Hoàng Tụy được coi là cha đẻ của lĩnh vực Tối ưu hóa toàn cục (Global Optimization) trong Toán học ứng dụng.

Hoàng Tụy
Chức vụ
Chủ tịch Hội đồng Viện Nghiên cứu Phát triển (IDS)
Nhiệm kỳ2007 – 2009
Viện trưởngNguyễn Quang A
Tiền nhiệmthành lập
Kế nhiệmgiải thể
Vị trí Việt Nam
Viện phóPhạm Chi Lan
Nhiệm kỳ1980 – 1989
Tiền nhiệmLê Văn Thiêm
Kế nhiệmPhạm Hữu Sách
Nhiệm kỳ1961 – 1968
Hiệu trưởngNgụy Như Kontum
Thông tin chung
Quốc tịch Việt Nam
Sinh7 tháng 12 năm 1927
làng Xuân Đài, xã Điện Quang, thị xã Điện Bàn, Quảng Nam
Mất14 tháng 7 năm 2019
Nghề nghiệpnhà toán học
Dân tộcKinh
Đảng chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam
Học vấngiáo sư, tiến sĩ
Giải thưởngGiải thưởng Hồ Chí Minh đợt I về Khoa học Công nghệ (1996)
Giải thưởng Phan Châu Trinh (2010)
Giải thưởng Constantin Carathéodory (2011)
Hoàng Tụy
Trường lớpĐại học Quốc gia Moskva
Nổi tiếng vìLát cắt Tụy
Lý thuyết tối ưu toàn cục
Sự nghiệp khoa học
NgànhTối ưu hóa
Luận án
Người hướng dẫn luận án tiến sĩDmitrii Evgenevich Menshov

Không chỉ là một nhà toán học, Hoàng Tụy cũng có nhiều đóng góp cho giáo dục Việt Nam. Ông cũng là sáng lập viên Viện Nghiên cứu Phát triển IDS mà ông là Chủ tịch Hội đồng Viện.

Hoàng Tụy quyết định gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương từ năm 1950.[1]

Tiểu sử sửa

Ông sinh ngày 17 tháng 12 năm 1927 tại làng Xuân Đài, xã Điện Quang, thị xã Điện Bàn, Quảng Nam, là cháu nội của cụ Hoàng Văn Bảng, đỗ Cử nhân và từng giữ chức Án sát sứ nhiều tỉnh như: Quảng Ngãi, Quảng Bình, Quảng Nam, Hà Tĩnh. Cụ Hoàng Văn Bảng chính là em ruột của Tổng đốc Hà Nội Hoàng Diệu[2]. Cha của ông là ông Hoàng Kỵ, từng làm quan dưới thời Duy Tân, Khải Định, được thăng chức Thị Giảng học sĩ. Các anh em ông có bảy người đỗ đạt thì 5 người làm giáo sư đại học như Hoàng Phê (ngôn ngữ học), Hoàng Quý (vật lý), Hoàng Kiệt (mỹ thuật), Hoàng Tụy và Hoàng Chúng (toán học)…

Tuy vậy, năm ông lên 4 tuổi thì cha qua đời. Cha làm quan thanh liêm, nên gia đình túng bấn lại đông anh em nên tuổi thơ của ông rất vất vả, tuy nhiên đều giữ nếp nhà trong việc học hành. Giỏi văn học Pháp, nhưng ngay từ thời trung học, Hoàng Tụy đã bộc lộ thiên hướng toán học.

"Nhảy cóc" hai lớp, là thí sinh tự do, tháng 5 năm 1946, ông đỗ kỳ thi tú tài phần một và 4 tháng sau đó, đỗ đầu tú tài toàn phần ban toán tại Huế. Ông theo học Đại học Khoa học ở Hà Nội nhưng bỏ dở. Sau đó ông được mời dạy toán tại trường trung học Lê Khiết ở Liên khu V.

Trong khoảng thời gian này, biên thư xin giáo sư Nguyễn Thúc Hào - người thầy ông từng theo học tại Trường Quốc học Huế - tài liệu để tự học. Đến cuối khoá, ông xin dự kỳ thi tốt nghiệp... "từ xa"! Giáo sư Nguyễn Thúc Hào bèn xin phép Bộ được gửi đề thi niêm phong từ Nam Đàn vào cho Sở Giáo dục Liên khu V. Sở mở kỳ thi riêng, chỉ cho 2 thí sinh, trong đó có Hoàng Tuỵ, xong, thu bài làm, bỏ vào phong bì dán kín, gắn xi, rồi gửi ra Hội đồng chấm thi ở Liên khu IV. Biên bản kỳ thi được gửi ra Việt Bắc cho Bộ kiểm tra, công nhận kết quả, rồi mới cấp chứng chỉ tốt nghiệp cho thí sinh. Anh sinh viên dòng dõi danh nho đất Quảng Hoàng Tuỵ đã đỗ, còn người thí sinh kia, cùng dự thi, thì bị trượt.

Một số công trình khoa học sửa

  • Trên 100 công trình đăng trên các tạp chí có uy tín quốc tế về nhiều lĩnh vực khác nhau của toán học như: Quy hoạch toán học, Tối ưu toàn cục, Lý thuyết điểm bất động, Định lý minimax, Lý thuyết các bài toán cực trị, Quy hoạch lõm,...[6]
  • Reiner Horst và Hoàng Tụy (2006 - xb lần thứ 3). 'Global Optimization - Deterministic Approaches (Tối ưu toàn cục - các cách tiếp cận tất định)'. Springer - Verlag. ISBN 3540610383. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |year= (trợ giúp)
  • Năm 1996, ông cùng Giáo sư Hiroshi Konno và nhà toán học trẻ Phan Thiên Thạch viết chung cuốn sách chuyên khảo nhan đề Optimization on Low Rank Nonconvex Structures (Tối ưu hóa trên những cấu trúc không lồi dạng thấp) dày 472 trang, đang được Kluwer Academic Publishers in đồng thời ở nhiều nơi.
  • Một cuốn sách khác, bộ Convex Analysis and Global Optimization, một giáo trình nghiên cứu trong ngành tối ưu toàn cục, cũng được nhà xuất bản nói trên in ở Mỹ và châu Âu trong năm 1997.
  • Ông là tổng biên tập của 2 tạp chí toán học tại Việt Nam (1980–1990), ủy viên ban biên tập của 3 tạp chí toán học quốc tế.[7]

Danh dự, giải thưởng sửa

Chính kiến sửa

Ngày 9.12.2015 ông cùng với 126 người khác, trong đó có các nhân vật tên tuổi như Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu, Thiếu tướng Nguyễn Trọng Vĩnh, TS Nguyễn Quang A, GS Hoàng Tụy, GS Nguyễn Đình Cống, GS Chu Hảo, GS Tương Lai, Huỳnh Tấn Mẫm, Hồ Ngọc Nhuận, GS Trần Văn Thọ, GS Nguyễn Đăng Hưng, Đại sứ Nguyễn Trung, GS Phạm Xuân Yêm..., đã gửi một bức thư ngỏ đến Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, các đại biểu dự Đại hội lần thứ XII và toàn thể đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam. Bức thư đề nghị "đổi tên đảng (không gọi là Đảng Cộng sản); đổi tên nước (không gọi là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa); trả lại tự do cho những người khác chính kiến đang bị giam giữ; chấm dứt sự trấn áp và ngăn chặn nhân dân thực hiện quyền tự do dân chủ theo Hiến pháp" đồng thời nêu ý kiến "Thực tiễn của nước ta cũng như trải nghiệm của nhiều nước trên thế giới đã cho thấy rõ sai lầm và thất bại của đường lối xây dựng chủ nghĩa xã hội theo chủ nghĩa Mác - Lênin".[9]

Chú thích sửa

  1. ^ Thư ngỏ gửi BCH Trung ương và toàn thể đảng viên Đảng CSVN Lưu trữ 2014-08-03 tại Wayback Machine, ijavn, 28.07.2014
  2. ^ “GS. Hoàng Tụy, người khai sinh lý thuyết Tối ưu Toàn cục”. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 10 năm 2006. Truy cập ngày 9 tháng 10 năm 2006.
  3. ^ Hà Huy Khoái (2013), tr. 377
  4. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 7 năm 2018. Truy cập ngày 25 tháng 1 năm 2007.
  5. ^ GS Hoàng Tụy nhận giải thưởng toán học quốc tế, vietnamplus, 27.09.2011
  6. ^ Hoàng Tụy, List of recent publications
  7. ^ Theo Phạm Thịnh (21 tháng 11 năm 2010). “GS Hoàng Tụy đồng tình việc nhận căn hộ của GS Ngô Bảo Châu”. Báo Tiền Phong. Lưu trữ bản gốc ngày 23 tháng 11 năm 2010. Truy cập ngày 22 tháng 11 năm 2010. VTC NewsQuản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (liên kết)
  8. ^ Thế giới vinh danh GS Hoàng Tụy
  9. ^ “Kêu gọi lãnh đạo 'đổi tên đảng, tên nước'. BBC. Truy cập ngày 13 tháng 12 năm 2015.

Liên kết ngoài sửa

Thư mục sửa