Lucky Luke

loạt truyện tranh của Bỉ

Lucky Luke là một chàng cao bồi, và cũng là nhân vật chính trong bộ truyện tranh cùng tên do họa sĩ người Bỉ Morris sáng tác từ năm 1946. Những truyện Lucky Luke đầu tiên được in trên báo Spirou và tiếp đó là trên Pilote, trước khi được phát hành dưới dạng tập truyện tranh. Tập truyện tranh này thành công rực rỡ trong khoảng 1957 đến 1977 với sự tham gia của René Goscinny với vai trò là biên kịch viên.

Lucky Luke

Bìa tập Thị trấn Dalton.
Quốc gia Bỉ, Pháp
Thể loại Hài hước, hành động
Tranh Morris
Kịch bản Morris
René Goscinny
Vicq
Bob De Groot
Jean Léturgie
Xavier Fauche...
Số lượng 72 tập

Tuy rất nổi tiếng tại châu Âu, tập truyện tranh này ít được in tại các nước sử dụng tiếng Anh. Lucky Luke đã phát hành 270 triệu bản với 31 thứ tiếng. Lucky Luke đã có ấn bản tiếng Việt và đã được nhà xuất bản Trẻ phát hành từ cuối năm 1997.

Lịch sử

sửa

Vào Giáng sinh năm 1946, tác giả Morris, khi đó là họa sĩ cho loạt truyện hài Le Moustique, lần đầu tiên cho ra mắt nhân vật Lucky Luke trong tạp chí truyện tranh Spirou với Câu truyện Arizona 1880. Từ năm 1948, tuy chuyển sang Mỹ sinh sống, nhưng Morris vẫn tiếp tục với nhân vật Lucky Luke và gửi các bản thảo của mình cho ban biên tập của Spirou. Cũng chính trong thời gian ở Mỹ, Morris đã gặp gỡ và làm quen với René Goscinny, tác giả kịch bản chính của nhiều tập truyện Lucky Luke sau này.

Năm 1949, nhà xuất bản Dupuis của Bỉ cho xuất bản tập truyện tranh Lucky Luke đầu tiên Mỏ vàng của Dig Digger. Trong những năm sau đó, Morris lần lượt cho xuất bản 8 tập tiếp theo mà ông vừa là họa sĩ, vừa là tác giả kịch bản. Năm 1957, từ tập truyện thứ 9, Morris hợp tác cùng với René Goscinny - trừ tập 10 ông vẫn là tác giả duy nhất.

Từ năm 1968 tới 1987, các tập Lucky Luke được nhà xuất bản Dargaud của Pháp tiếp tục phát hành. Sau khi René Goscinny mất, Morris hợp tác với nhiều biên kịch viên khác như Xavier Fauche, Bob de Groot, Jean Léturgie, Hartog van Banda, Vicq, Guy Vidal... Từ tập 60 vào năm 1991 cho tới tập 67 vào năm 1998, Lucky Luke được xuất bản bởi Lucky Productions. Sau đó, từ tập 68 vào năm 2000 được tiếp tục với nhà xuất bản Lucky Comics.

Sau khi Morris mất vào năm 2001, nhà xuất bản Lucky Comics phát hành serie Những cuộc phiêu lưu của Lucky Luke (Les aventures de Lucky Luke) với nét vẽ của họa sĩ Achdé.

Bối cảnh và cốt truyện

sửa
 
Bảng gỗ của thị trấn Sinful Gulch.

Bổi cảnh chính của Lucky Luke là miền Tây nước Mỹ cuối thế kỷ 19. Cũng có khi xuất hiện những cảnh ở bờ Đông và cả bên ngoài nước Mỹ như CanadaMéxico. Giống như các bộ phim cao bồi hình ảnh thường thấy trong Lucky Luke là những đồng cỏ, các thị trấn, quán rượu, các chuyến xe lửa... và nhà tù, nơi thường xuyên giam giữ anh em nhà Dalton.

Trong Lucky Luke, các thị trấn thường giới thiệu chính nó bằng một biển gỗ với những câu đe dọa hài hước. Trong thị trấn luôn có quán rượu, nhà băng, đồn cảnh sát... Những quán rượu, với các vũ nữ mập mạp nhảy múa trên sân khấu, cây đàn piano, các bàn cờ bạc... là nơi thường xuyên xảy ra ẩu đả và kết thúc với một kẻ bay ra ngoài rơi vào máng nước của ngựa. Còn trong nhà liên bang, các tù nhân luôn làm một việc là đập đá. Các chuyến xe lửa thì thường bị trễ giờ vì bị cướp chặn.

Nhiều cốt truyện của Lucky Luke được dựa theo các sự kiện có thật trong lịch sử miền Tây nước Mỹ. Tập Dây kẽm gai trên đồng cỏ nói tới cuộc tranh chấp của các chủ trại. Cuộc đổ xô tới Oklahoma nói tới sự kiện ngày 22 tháng 4 năm 1889 khi hơn 100 000 boomer (vai trò này trong tiếng Việt được gọi là "tay bùm", cái tên này dựa trên âm thanh của những khẩu cà-nông, thứ được sử dụng để phát tín hiệu xuất phát cuộc đua giành đất tại Oklahoma, như đã được giải thích trong tập truyện) tham gia vào cuộc đổ xô tới Oklahoma để giành đất. Trang trại O.K. Corral nói về cuộc đấu súng huyền thoại của miền Tây tại O.K. Corral. Đoàn ngựa con tốc hành nói về công ty Pony Express với việc cố gắng rút ngắn thời gian vận chuyển thư từ giữa miền Tây và miền Đông. Sợi dây biết hát nói về việc xây dựng điện báo tại Hoa Kỳ...

 
Cảnh ẩu đả trong quán rượu.

Tuy nói về miền Tây, nhưng Lucky Luke có rất ít chi tiết bạo lực. Các sự kiện được thể hiện một cách hài hước theo kiểu truyện tranh. Ví dụ như kết thúc cuộc đấu súng O.K Corral mà không có ai chết hay bị thương. Tên cướp Billy the Kid cũng chỉ bị Lucky Luke phạt bằng cách đánh vào mông và tiếp tục xuất hiện trong những tập khác. Trong toàn bộ các tập truyện, Lucky Luke chỉ một lần duy nhất bắn hạ Mad Jim trong tập Mỏ vàng của Dick Digger và một lần khác bắn thương "Nhện chân dài" Phil Defer - cả hai tập đều do Morris tự viết kịch bản.

Các cuộc chiến với người da đỏ cũng thường xuyên được đề cập nhưng luôn kết thúc êm đẹp với sự kiện hai bên cùng ngồi hút "tẩu thuốc hòa bình".

Hình ảnh không đổi cuối mỗi tập truyện là Lucky Luke cưỡi chú ngựa Jolly Jumper đi về phía cuối chân trời và hát bài "Tôi là gã cao bồi nghèo đơn độc, rong ruổi trên đường dài xa quê hương, mà đường về nhà còn xa..." (câu cuối của bài hát hiếm khi được thay đổi để phù hợp nội dung của một vài tập truyện) bằng tiếng Anh:

«I'm a poor lonesome cow-boy
And a long far way from home...»

Nhân vật

sửa
 
Lucky Luke và Jolly Jumper trong tập Marcel Dalton, ông chú của tứ quái Dalton.

Nhân vật chính Lucky Luke là một anh chàng cao bồi nghèo đơn độc của miền Tây nước Mỹ cuối thế kỷ 19. Với biệt danh là "kẻ bắn nhanh hơn cái bóng của mình", Lucky Luke lang thang khắp miền Tây bảo vệ cho công lý và lẽ phải.

Trong những tập đầu tiên, diện mạo và tính cách của Lucky Luke chưa thực sự định hình. Những tập truyện về sau, hai tác giả MorrisRené Goscinny xây dựng hình ảnh Lucky Luke như một anh chàng cao bồi vui tính, độc thân, bề ngoài thường với chiếc mũ trắng, áo gi-lê đen, sơ mi vàng và cổ đeo chiếc khăn màu đỏ. Ban đầu, Lucky Luke luôn xuất hiện với điếu thuốc lá trên môi, nhưng về sau để tránh hình ảnh người hùng nghiện thuốc lá, Morris cho thay thế bằng một cọng cỏ. Xử lý các tình huống một cách hài hước thông minh, cộng với tài bắn súng và sự may mắn, Lucky Luke luôn thành công ở cuối mỗi tập truyện.

Đồng hành với Lucky Luke là Jolly Jumper, chú ngựa chạy nhanh nhất miền Tây. Là con ngựa đặc biệt, Jolly Jumper biết đi trên dây, thông minh tới mức cùng chơi cờ với Lucky Luke và khi nói chuyện có thể trích dẫn cả văn học. Jolly Jumper nhiều lần cứu Lucky Luke thoát khỏi các tình huống khó khăn nhưng hai nhân vật này thường xuyên trêu chọc nhau. Như trong tập Nàng Sarah Bernhardt, Jolly Jumper chê bai vì Lucky Luke soi gương trước khi đi gặp Sarah Bernhardt, còn Lucky Luke trêu rằng Jolly Jumper không mặc gì khi chú ngựa này không đeo yên. Đặc biệt Jolly Jumper rất ghét con chó Rantanplan.

Nhân vật phản diện thường xuyên nhất trong tập truyện tranh là anh em nhà Dalton. Từ mẫu những nhân vật có thật trong lịch sử miền Tây, Morris đã xây dựng nên bốn tên cướp Dalton nhưng lại cho chúng chết ngay khi vừa xuất hiện. Về sau, Morris và René Goscinny đã cho chúng "sống lại" bằng cách thay thế của chúng bằng các em họ của chúng. Băng cướp Dalton thứ hai, để thay thế băng cướp Dalton trước bao gồm: Joe, Jack, William và Averell. Trong đó Joe là anh cả, lùn nhất nhưng cũng hung hãn nhất, chỉ huy của cả nhóm. Sau đó tới Jack, William, dần cao hơn nhưng cũng bớt hung hãn hơn. Cuối cùng là Averell, em út, cao nhất và cũng ngốc nhất nhà. Các tập truyện thường bắt đầu bằng việc anh em Dalton trốn khỏi nhà tù, và kết thúc khi chúng bị Lucky Luke bắt trở lại.

Một nhân vật thường xuất hiện trong Lucky Luke nữa là Rantanplan, mệnh danh là "con vật ngu ngốc nhất miền Tây" hay "chú chó ngốc hơn cả cái bóng của mình". Rantanplan là chú chó của trại giam và được các nhân viên giao cho nhiệm vụ canh giữ bọn Dalton. Morris đã xây dựng nhân vật Rantanplan dựa trên một nguyên mẫu có thực là Rin Tin Tin, một con chó thông minh, dũng cảm thường xuất hiện trên các bộ phim của hãng Warner Bros vào những năm 1920. Nhưng ngược lại với Rin Tin Tin, Rantanplan là chú chó ngu ngốc, nhát chết, tham ăn, và có cái mũi bị điếc. Trong thực tế, chú chó Rin Tin Tin là một diễn viên ngôi sao, với cát xê cao, đi xe hơi và nhiều người phục vụ... và tác giả Morris đã đưa những chi tiết này vào tập Gia tài của Rantanplan.

Một số nhân vật khác thường lặp lại trong Lucky Luke như những tay nhà đòn với bộ lễ phục đen và nước da mai mái, luôn tìm cách trục lợi từ các vụ giết người hoặc treo cổ. Các cô vũ nữ thường mập mạp và hút thuốc. Nhân vật cụ cố ngồi trên xe lăn, tai điếc, cắm chiếc loa kèn vào tai và thường xuyên hỏi lại. Những người Mexico với cái mũ rộng vành ngủ ngay cạnh đường ray. Những người Hoa với mãi tóc đuôi sam làm đầu bếp hoặc nghề giặt ủi...

Nhiều nhân vật có thật ở miền Tây cũng được tác giả đưa vào tập truyện. Billy the Kid trở thành một tên cướp trẻ con liều lĩnh. Calamity Jane thành một người bạn của Lucky Luke, mạnh mẽ nhưng hay chửi tục và nhai thuốc lá. Nghệ sĩ nổi tiếng Sarah Bernhardt sang Mỹ biểu diễn và cũng được Lucky Luke hộ tống... Các tổng thống Mỹ cũng nhiều lần xuất hiện trong truyện.

Ngược lại, một số nhân vật hư cấu trong truyện lại được Morris vẽ theo nguyên mẫu nổi tiếng. Như một phù thủy da đỏ có gương mặt của ca sĩ Elton John, nhân vật kẻ săn tiền thường có vẻ bề ngoài của diễn viên Lee Van Cleef hay một tên cướp giống với diễn viên Louis de Funès, diễn viên Jack Palance trở thành Nhện chân dài...

Những nhân vật có thật

sửa
 
Anh em Dalton trong tập Hôn thê của Lucky Luke.

 

Điện ảnh và truyền hình

sửa

Tập truyện này còn được đưa lên điện ảnhtruyền hình. Để tránh đụng chạm công chúng Mỹ, cũng như trong truyện tranh, chàng cao bồi thay điếu thuốc trên môi bằng một cọng cỏ. Cũng lý do đó, một số tiếng lóng được lược bỏ, như "thợ giặt Trung Hoa" (chinois blanchisseurs) hay "tên Mễ ngủ ngày" (mexicains faisant la sieste).

Lucky Luke cũng trở thành nhân vật của một số trò chơi điện tử, trong đó được biết nhiều hơn cả là của hai công ty InfogramesThe Mighty Troglodytes.

Danh sách những tập truyện Lucky Luke

sửa

Khi tập truyện tranh này được xuất bản bằng tiếng Việt, nhà xuất bản Trẻ không phát hành theo thứ tự của nguyên bản tiếng Pháp.

Những câu truyện được vẽ và biên kịch bởi Morris

sửa
STT Tựa đề tiếng Pháp Tựa đề tiếng Việt Nhà xuất bản Thời gian
1 La mine d'or de Dick Digger Mỏ vàng của Dick Digger Dupuis Tháng 1 năm 1949
2 Rodéo Rodeo Dupuis Tháng 1 năm 1949
3 Arizona Vùng đất Arizona Dupuis Tháng 1 năm 1951
4 Sous le ciel de l'Ouest Dưới bầu trời miền Tây Dupuis Tháng 1 năm 1952
5 Lucky Luke contre Pat Poker Lucky Luke đối đầu Pat Poker Dupuis Tháng 1 năm 1953
6 Hors-la-loi Ngoài vòng pháp luật Dupuis Tháng 1 năm 1954
7 L'élixir du Dr Doxey Rượu bổ thần kỳ của bác sĩ Doxey Dupuis Tháng 1 năm 1955
8 Lucky Luke contre Phil Defer Lucky Luke đối đầu Phil Defer Dupuis Tháng 1 năm 1956
10 Alerte aux Pieds Bleus Báo động bọn bàn chân xanh Dupuis Tháng 1 năm 1958

Những câu truyện biên kịch bởi René Goscinny

sửa
STT Tiếng Pháp Tiếng Việt Nhà xuất bản Thời gian
9 Des Rails sur la Prairie Đường ray trên đồng cỏ Dupuis Tháng 1 năm 1957
11 Lucky Luke contre Joss Jamon Lucky Luck chống Joss Jamon Dupuis Tháng 1 năm 1958
12 Les Cousins Dalton Anh em họ Dalton Dupuis Tháng 1 năm 1958
13 Le juge Ông quan tòa

Ngài quan tòa

Dupuis Tháng 1 năm 1959
14 Ruée sur l'Oklahoma Cuộc đổ xô tới Oklahoma Dupuis Tháng 1 năm 1960
15 L'évasion des Dalton Một cuộc vượt ngục lý thú của
anh em Dalton
Dupuis Tháng 1 năm 1960
16 En remontant le Mississippi Ngược dòng Mississippi Dupuis Tháng 1 năm 1961
17 Sur la piste des Dalton Theo vết tứ quái Dalton Dupuis Tháng 1 năm 1962
18 À l'ombre des derricks Dưới bóng tháp khoan Dupuis Tháng 1 năm 1962
19 Les rivaux de Painful Gulch Những đối thủ tại Painful Gulch Dupuis Tháng 1 năm 1962
20 Billy the Kid Tên Billy the Kid

Đụng độ Billy The Kid

Dupuis Tháng 1 năm 1962
21 Les collines noires Rặng đồi đá đen

Thám hiểm rặng đồi đen

Dupuis Tháng 1 năm 1963
22 Les Dalton dans le blizzard Dalton trong bão tuyết Dupuis Tháng 1 năm 1963
23 Les Dalton courent toujours Dalton luôn chạy rong Dupuis Tháng 1 năm 1964
24 La Caravane Đoàn lữ hành Dupuis Tháng 1 năm 1964
25 La ville fantôme Thị trấn ma Dupuis Tháng 1 năm 1965
26 Les Dalton se rachètent Dalton chuộc tội Dupuis Tháng 1 năm 1965
27 Le vingtième de cavalerie Đoàn kỵ binh thứ 20 Dupuis Tháng 1 năm 1965
28 L'escorte Chuyến áp giải

Chuyến áp giải Billy The Kid

Dupuis Tháng 1 năm 1966
29 Des barbelés sur la prairie Dây kẽm gai trên đồng cỏ Dupuis Tháng 1 năm 1967
30 Calamity Jane Nữ quái Calamity Jane Dupuis Tháng 1 năm 1967
31 Tortillas pour les Dalton Những chiếc bánh ngô cho Dalton

Bánh ngô cho Dalton

Dupuis Tháng 1 năm 1967
32 La diligence Chuyến xe bão táp Dargaud Tháng 3 năm 1968
33 Le pied-tendre Gã công tử bột

Chàng công tử bột

Dargaud Tháng 7 năm 1968
34 Dalton-City Thành phố Dalton

Thị trấn Dalton

Dargaud Tháng 1 năm 1969
35 Jesse James Jesse James - Hiệp sĩ rừng xanh

Tướng cướp Jesse James

Dargaud Tháng 7 năm 1969
36 Western Circus Gánh xiếc miền viễn tây Dargaud Tháng 1 năm 1970
37 Canyon Apache Khe vực Apache

Chiến binh Apache Luckyluko

Dargaud Tháng 1 năm 1971
38 Ma Dalton Má Dalton Dargaud Tháng 10 năm 1971
39 Chasseur de primes Kẻ săn tiền thưởng

Gã săn tiền thưởng

Dargaud Tháng 10 năm 1972
40 Le Grand Duc Ngài đại công tước Dargaud Tháng 4 năm 1973
41 L'héritage de Ran-Tan-Plan Gia tài của Ran-Tan-Plan Dargaud Tháng 10 năm 1973
42 7 histoires complètes - série 1 Bảy câu chuyện của Lucky Luke Dargaud Tháng 9 năm 1974
43 Le cavalier blanc Kỵ sĩ áo trắng Dargaud Tháng 3 năm 1975
44 La guérison des Dalton Dalton hết bệnh

Tứ quái Dalton hết bệnh

Dargaud Tháng 7 năm 1975
45 L'empereur Smith Hoàng đế Smith Dargaud Tháng 4 năm 1976
46 Le fil qui chante Sợi dây biết hát Dargaud Tháng 10 năm 1977
47 La ballade des Dalton Bản ba-lát của anh em Dalton Dargaud Tháng 7 năm 1978
51 La corde du pendu Sợi dây treo cổ và những mẩu chuyện khác Lombard Tháng 6 năm 1982
52 Daisy Town Thị trấn Hoa Cúc Dại Dargaud Tháng 1 năm 1983
56 La ballade des Dalton et autres histoires Bản ba-lát tứ quái Dalton và
những mẫu chuyện khác
Dargaud Tháng 3 năm 1986

Kịch bản của các tác giả khác

sửa
STT Tiếng Pháp Tiếng Việt Nhà xuất bản Thời gian Kịch bản
48 Le magot des Dalton Tứ quái Dalton và kho tàng trên đồi Đá Đỏ Dargaud Tháng 3 năm 1980 Vicq
49 Le bandit manchot Tướng cướp một tay Dargaud Tháng 3 năm 1981 Bob De Groot
50 Sarah Bernhardt Nàng Sarah Bernhardt Dargaud Tháng 3 năm 1982 Jean Léturgie & Xavier Fauche
53 Fingers Bàn tay nhám Dargaud Tháng 9 năm 1983 Lo Hartog Van Banda
54 Le Daily Star Daily Star - Tờ báo muôn hình Dargaud Tháng 9 năm 1983 Jean Léturgie & Xavier Fauche
55 La fiancée de Luky Luke Hôn thê của Lucky Luke Dargaud Tháng 11 năm 1985 Guy Vidal
57 Le ranch maudit Trang trại quỷ ám Dargaud Tháng 11 năm 1986 Jean Léturgie, Xavier Fauche & Claude Guylouis
58 Nitroglycérine Dalton và chất nổ Nitrogly Cerine Dargaud Tháng 4 năm 1987 Lo Hartog Van Banda
59 L'alibi Chứng cứ ngoại phạm Dargaud Tháng 12 năm 1987 Claude Guylouis
60 Le Pony Express Đoàn ngựa con tốc hành Dargaud Tháng 6 năm 1988 Jean Léturgie & Xavier Fauche
61 L'amnésie des Dalton Tứ quái Dalton mất trí Lucky Productions Tháng 9 năm 1991 Jean Léturgie & Xavier Fauche
62 Chasse aux fantômes Cuộc săn lùng ma Lucky Productions Tháng 9 năm 1992 Lo Hartog Van Banda
63 Les Dalton à la noce Dalton đi ăn cưới

Tứ quái Dalton mừng tiệc cưới

Lucky Productions Tháng 9 năm 1993 Jean Léturgie & Xavier Fauche
64 Le pont sur le Mississipi Cây cầu trên sông Mississippi Lucky Productions Tháng 8 năm 1994 Jean Léturgie & Xavier Fauche
65 Belle Star "Nữ hoàng" Belle Starr Lucky Productions Tháng 8 năm 1995 Xavier Fauche
66 Le Klondike Vùng đất Klondike Lucky Productions Tháng 8 năm 1996 Yann & Jean Léturgie
67 O.K. Corral Trang trại O.K.Corral Lucky Productions Tháng 8 năm 1997 Eric Adam & Xavier Fauche
68 Marcel Dalton Marcel Dalton, ông chú của tứ quái Dalton Lucky Productions Tháng 10 năm 1998 Bob De Groot
69 Le prophète Nhà tiên tri Lucky Comics Tháng 3 năm 2000 Patrick Nordmann
70 L'artiste-peintre Hoạ sĩ miền viễn Tây Lucky Comics Tháng 3 năm 2001 Patrick Nordmann
71 La légende de l'ouest Truyền thuyết miền viễn tây Lucky Comics Tháng 1 năm 2002 Patrick Nordmann

Những câu truyện được minh họa bởi Achdé

sửa

Sau khi Morris mất, nhà xuất bản Lucky Comics phát hành series Những cuộc phiêu lưu của Lucky Luke (Les aventures de Lucky Luke) với nét vẽ của họa sĩ Achdé.

STT Tiếng Pháp Tiếng Việt Nhà xuất bản Thời gian Kịch bản
72 La belle province Lucky Comics Tháng 9 năm 2004 Laurent Gerra
73 La Corde au cou Giá treo cổ cho tứ quái Dalton Lucky Comics 2006 Laurent Gerra

Những chi tiết thú vị

sửa
  • Theo tiết lộ của Morris thì một phần nguyên mẫu của Lucky Luke là Gary Cooper trong High Noon (1952) với dáng người cao gầy và khuôn mặt hơi dài.
  • Bác sĩ Trần Bồng Sơn với bút danh Anh Rô đã viết nhiều bài cho Câu lạc bộ Lucky Luke khi tập truyện này xuất hiện tại Việt Nam.

Tham khảo

sửa

Liên kết ngoài

sửa