Phúc Thọ
Phúc Thọ là một huyện thuộc thành phố Hà Nội, Việt Nam.
|
Phúc Thọ |
|||
|---|---|---|---|
| Huyện | |||
 Vị trí huyện Phúc Thọ (màu xanh lá mạ) trên bản đồ Hà Nội | |||
| Hành chính | |||
| Vùng | Đồng bằng sông Hồng | ||
| Thành phố | Hà Nội | ||
| Huyện lỵ | thị trấn Phúc Thọ | ||
| Phân chia hành chính | 1 thị trấn, 20 xã | ||
| Thành lập | 1822 | ||
Tổ chức lãnh đạo | |||
| Chủ tịch UBND | Doãn Trung Tuấn | ||
| Chủ tịch HĐND | Đoàn Tuấn Anh | ||
| Địa lý | |||
| Tọa độ: 21°6′31″B 105°32′13″Đ / 21,10861°B 105,53694°ĐTọa độ: 21°6′31″B 105°32′13″Đ / 21,10861°B 105,53694°Đ | |||
| Diện tích | 117 km² | ||
| |||
| Dân số (2016) | |||
| Tổng cộng | 250.000 người | ||
| Mật độ | 2.137 người/km² | ||
| Dân tộc | Kinh | ||
| Khác | |||
| Website | Huyện Phúc Thọ | ||
Địa lýSửa đổi
Phúc Thọ là huyện đồng bằng Bắc Bộ, cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 35 km về phía tây, nằm bên bờ hữu ngạn của cả hai con sông: sông Hồng và sông Đáy, của hệ thống sông Hồng, có vị trí địa lý:
- Phía tây giáp thị xã Sơn Tây
- Phía nam giáp huyện Thạch Thất
- Phía đông nam giáp các huyện Quốc Oai, Hoài Đức
- Phía đông giáp huyện Đan Phượng với ranh giới là sông Đáy.
Ranh giới phía đông của huyện với các huyện Đan Phượng và Hoài Đức, gần như chính là con sông Đáy, tên cổ là con sông Hát, là phân lưu của sông Hồng. Về phía bắc, sông Hồng là ranh giới của huyện, mà tính từ đông sang tây gồm có: Mê Linh (ở góc phía đông bắc), các huyện của tỉnh Vĩnh Phúc như Yên Lạc (ở phía bắc), Vĩnh Tường (ở góc phía tây bắc). Góc phía đông bắc huyện, trên ranh giới với các huyện Mê Linh và Đan Phượng, tại vị trí các xã Vân Hà, Vân Nam và Hát Môn, huyện có cửa Hát Môn, vốn là ngã ba sông phân lưu nước sông Hồng vào sông Đáy. Diện tích tự nhiên của huyện Phúc Thọ là 117,3 km².
Dân số 169.139(2011). 15% dân số theo đạo Thiên Chúa.
Hành chínhSửa đổi
Huyện Phúc Thọ có 21 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc, bao gồm thị trấn Phúc Thọ (huyện lỵ) và 20 xã: Hát Môn, Hiệp Thuận, Liên Hiệp, Long Xuyên, Ngọc Tảo, Phúc Hòa, Phụng Thượng, Sen Phương, Tam Hiệp, Tam Thuấn, Thanh Đa, Thọ Lộc, Thượng Cốc, Tích Giang, Trạch Mỹ Lộc, Vân Hà, Vân Nam, Vân Phúc, Võng Xuyên, Xuân Đình.
Đường phốSửa đổi
Kinh tếSửa đổi
Huyện Phúc Thọ là nơi có nhiều dự án công nghiệp. Khi quốc lộ 32 xây dựng xong, Phúc Thọ sẽ là một trong những điểm đến cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Thu nhập bình quân đầu người của huyện Phúc Thọ hiện nay trên 600 USD/năm[cần dẫn nguồn].
Là một huyện thuần nông, có đập Đáy, có công trình Kênh Cẩm Đình - Hiệp Thuận dẫn nước từ sông Hồng vào sông Đáy. Sau này sẽ là 1 điểm du lịch nổi tiếng. Ngoài ra còn phải kể tới Làng Nghề đồ mộc Long Xuyên,Thanh Đa, Phú An, Hát Môn, mang những sản phẩm tủ bếp gỗ tự nhiên chất lượng cao ra khắp miền bắc đến các gia đình. Bên cạnh đó còn rất nhiều làng nghề như may Thượng hiệp, Rau an toàn Phú an. Sản phẩm bưởi Phúc Thọ cũng có tiếng với vị ngọt.
Lịch sửSửa đổi
Tên cũ xưa kia là Phúc Lộc. Tên huyện Phúc Thọ có từ năm 1822, thuộc trấn Sơn Tây.
Sau năm 1945, Phúc Thọ thuộc tỉnh Sơn Tây.
Ngày 21 tháng 4 năm 1965, khi Sơn Tây sáp nhập với Hà Đông thành Hà Tây, Phúc Thọ thuộc tỉnh Hà Tây[1].
Ngày 27 tháng 12 năm 1975, Phúc Thọ thuộc tỉnh Hà Sơn Bình[2], gồm 17 xã: Cẩm Đình, Hát Môn, Long Xuyên, Ngọc Tảo, Phúc Hòa, Phụng Thượng, Phương Độ, Sen Chiểu, Tam Thuấn, Thanh Đa, Thọ Lộc, Thượng Cốc, Vân Hà, Vân Nam, Vân Phúc, Võng Xuyên, Xuân Phú.
Ngày 29 tháng 12 năm 1978, Phúc Thọ được nhập về Hà Nội[3].
Ngày 17 tháng 2 năm 1979, sáp nhập thêm 3 xã của huyện Quốc Oai là Tam Hiệp, Hiệp Thuận, Liên Hiệp[4]. Huyện Phúc Thọ có 20 xã: Cẩm Đình, Hát Môn, Hiệp Thuận, Liên Hiệp, Long Xuyên, Ngọc Tảo, Phúc Hòa, Phụng Thượng, Phương Độ, Sen Chiểu, Tam Hiệp, Tam Thuấn, Thanh Đa, Thọ Lộc, Thượng Cốc, Vân Hà, Vân Nam, Vân Phúc, Võng Xuyên, Xuân Phú.
Ngày 2 tháng 6 năm 1982, chuyển 2 xã Tích Giang, Trạch Mỹ Lộc của huyện Ba Vì về huyện Phúc Thọ quản lý[5]. Huyện Phúc Thọ có 22 xã: Cẩm Đình, Hát Môn, Hiệp Thuận, Liên Hiệp, Long Xuyên, Ngọc Tảo, Phúc Hòa, Phụng Thượng, Phương Độ, Sen Chiểu, Tam Hiệp, Tam Thuấn, Thanh Đa, Thọ Lộc, Thượng Cốc, Tích Giang, Trạch Mỹ Lộc, Vân Hà, Vân Nam, Vân Phúc, Võng Xuyên, Xuân Phú.
Ngày 12 tháng 8 năm 1991, tỉnh Hà Tây được tái lập, huyện Phúc Thọ chuyển về trực thuộc tỉnh Hà Tây[6].
Ngày 29 tháng 8 năm 1994, thành lập thị trấn Phúc Thọ trên cơ sở điều chỉnh một phần diện tích tự nhiên và nhân khẩu của hai xã Phúc Hòa và Thọ Lộc.
Ngày 29 tháng 5 năm 2008, tỉnh Hà Tây sáp nhập vào thành phố Hà Nội, huyện Phúc Thọ lại trực thuộc thành phố Hà Nội cho đến nay.[7]
Ngày 11 tháng 2 năm 2020, sáp nhập xã Sen Chiểu và xã Phương Độ thành xã Sen Phương; sáp nhập xã Xuân Phú và xã Cẩm Đình thành xã Xuân Đình.[8]
Huyện Phúc Thọ 1 thị trấn và 20 xã như hiện nay.
Huyện Phúc Thọ có tổng Lạc Trị (tên dưới thời Pháp thuộc) là quê hương cách mạng, có nhiều người theo Việt Minh chống Nhật và Pháp, có nhiều cán bộ cách mạng thời kỳ 1940-1954, làng Kiều Trung là địa phương kiên cường chống Nhật, hiện tại bảo tàng lịch sử Hà Nội có trưng bày kỷ vật là chiếc mõ tre kháng Nhật (1945). (Bảo tàng ghi nhầm là thôn Kiến Trung).
Vào thời Pháp thuộc, người Pháp muốn cải tạo hệ phân lũ sông Hồng, họ đã xây dựng công trình đập Đáy, nhằm mục tăng lưu lượng dòng chảy của sông Hồng về mùa cạn và phân lũ vào bồn trũng hạ lưu sông Đáy (các tỉnh Sơn Tây, Hà Đông, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình) mỗi khi có lũ lụt lớn vào mùa mưa. Nhưng công trình này hiếm khi phát huy tác dụng vào mùa lũ, làm cho đoạn sông Đáy phía hạ lưu đập trở nên gần như là đoạn sông chết.
Danh nhânSửa đổi
Văn hóaSửa đổi
Văn hóa - di tích danh thắng
Với bề dày lịch sử lâu đời, ngay từ xa xưa, các thế hệ cư dân Phúc Thọ đã góp phần vào quá trình hình thành nên nền văn minh sông Hồng rực rỡ cũng như mảnh đất Thăng Long - Hà Nội ngàn năm văn hiến. Qua những di tích, di vật lịch sử - văn hóa đã chứng minh Phúc Thọ là cái nôi của truyền thống cần cù, sáng tạo trong lao động sản xuất, bền bỉ trong cải tạo thiên nhiên, dũng cảm trong đấu tranh phòng chống thiên tai; đặc biệt, nơi đây cũng là vùng đất trọng học, giàu truyền thống khoa bảng với nhiều người đỗ đạt, thành danh; nhân dân hiền hòa, giàu tình yêu quê hương, đất nước, kiên cường, bất khuất trong đấu tranh chống giặc ngoại xâm.
Là vùng đất cổ, Phúc Thọ là nơi lưu giữ và bảo tồn hệ thống các di sản văn hóa đậm đặc cùng nhiều lễ hội đặc sắc. Theo số liệu, đến tháng 6/2015, toàn huyện có 194 di tích lịch sử - văn hóa, gồm: 78 chùa; 59 đình; 34 đền, miếu, quán, phủ; 21 nhà thờ họ, công giáo và 02 di tích Cách mạng và lưu niệm sự kiện. Huyện có các di tích tiêu biểu như: Đền Hát Môn, xã Hát Môn; đình Hạ Hiệp, xã Liên Hiệp; miếu Thuần Mỹ, xã Trạch Mỹ Lộc; đình Tường Phiêu, xã Tích Giang; chùa Tổng, xã Tam Hiệp; chùa Triệu Xuyên, xã Long Xuyên, đình Thanh Mạc, xã Thanh Đa; đình Thuấn Nội, xã Tam Thuấn; đền Trong, đền Ngoài, xã Hiệp Thuận...; Đặc biệt có đền thờ Hai Bà Trưng tại xã Hát Môn được xếp hạng Di tích cấp quốc gia từ những năm 1960, nay gọi là Đền Hát Môn và đã được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt; năm 2016, Lễ hội truyền thống đền Hát Môn đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Cửa Hát Môn là một địa danh lịch sử nơi hai bà Trưng nhảy xuống tuẫn tiết khi thất thế trước quân nhà Hán do Mã Viện chỉ huy. Hiện nay ở đây còn có đền thờ Hai Bà Trưng. Với người dân ở Phúc Thọ, đền Hát Môn là nơi linh thiêng, nhưng vô cùng gần gũi.
Đền Hát Môn với vai trò lịch sử của mình, chính là sợi dây nối quá khứ với hiện tại, là di sản quý báu để những thế hệ hôm nay tự hào về truyền thống hào hùng của cha ông, đặc biệt là phẩm chất anh hùng bất khuất của người phụ nữ Việt Nam.
Hệ thống di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn huyện Phúc Thọ là tài sản vô giá, là minh chứng cho sự hình thành và phát triển của quê hương, đã góp phần tô điểm, thắp sáng lên truyền thống yêu nước. Mỗi di tích đều hàm chứa trong đó những giá trị lịch sử, văn hóa và thẩm mỹ.
Giao thôngSửa đổi
- Đường bộ có quốc lộ 32 chạy dọc phía nam huyện, theo hướng Đông Đông Nam - tây tây bắc, từ Hà Nội, qua thị trấn Phúc Thọ (Gạch), sang thị xã Sơn Tây, Hà Nội, (đoạn cắt qua sông Đáy nằm phía nam đập Đáy). Quốc lộ 32 trước đây là quốc lộ 11A, sau năm 1976 mới đổi thành 32.
- Đường thủy có sông Hồng.
Chú thíchSửa đổi
- ^ Quyết định 103-NQ-TVQH năm 1965 về việc phê chuẩn việc thành lập các tỉnh Bắc Thái, Nam Hà, Hà Tây và việc sáp nhập xã An Hòa thuộc huyện Thạch Thất, tỉnh Sơn Tây (cũ) vào xã Tiến Xuân thuộc huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình do Ủy ban thường vụ Quốc hội ban hành
- ^ Nghị quyết của Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa về việc hợp nhất một số tỉnh
- ^ Nghị quyết về việc phê chuẩn việc phân vạch lại địa giới thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, các tỉnh Hà Sơn Bình, Vĩnh Phú, Cao Lạng, Bắc Thái, Quảng Ninh và Đồng Nai do Quốc hội ban hành
- ^ Quyết định 49-CP năm 1979 điều chỉnh địa giới một số xã, thị trấn thuộc các huyện Sóc Sơn, Mê Linh, Hoài Đức, Phúc Thọ và Thanh Trì thuộc thành phố Hà Nội
- ^ Quyết định 101-HĐBT năm 1982 về việc phân vạch địa giới thị xã Sơn Tây, huyện Ba Vì và huyện Phúc Thọ thuộc thành phố Hà Nội
- ^ Nghị quyết về việc điều chỉnh địa giới hành chính một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương do Quốc hội ban hành
- ^ Nghị quyết số 15/2008/QH12 về việc điều chỉnh địa giới hành chính thành phố Hà Nội và một số tỉnh có liên quan do Quốc hội ban hành
- ^ Nghị quyết số 895/NQ-UBTVQH14