Hồ Dầu Tiếng

hồ thủy lợi trên thượng nguồn sông Sài Gòn

Hồ Dầu Tiếng là một hồ nước nhân tạo nằm trên địa bàn 3 tỉnh gồm Tây Ninh, Bình DươngBình Phước thuộc vùng Đông Nam Bộ, Việt Nam. Hồ được hình thành do chặn dòng thượng nguồn sông Sài Gòn, là hồ thủy lợi lớn nhất Việt Nam và Đông Nam Á.[1][2] Hiện nay, Hồ Dầu Tiếng chịu sự quản lý của Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy Lợi Dầu Tiếng - Phước Hòa trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.[3]

Hồ Dầu Tiếng
Một góc hồ Dầu Tiếng
Địa lý
Khu vực
Tọa độ11°23′59″B 106°21′08″Đ / 11,399601°B 106,352119°Đ / 11.399601; 106.352119
Kiểu hồHồ chứa
Nguồn cấp nước chínhSông Sài Gòn
Nguồn thoát đi chínhSông Sài Gòn
Lưu vực2.700 km² (1.000 mi²)
Quốc gia lưu vực Việt Nam
Diện tích bề mặt270 km² (104,2 mi²)
Các đảo

Từ năm 2017, hồ Dầu Tiếng trở thành công trình liên quan đến an ninh quốc gia.[4]

Sơ lược sửa

Hồ Dầu Tiếng nằm trải rộng trên địa bàn 4 huyện: Dầu Tiếng (tỉnh Bình Dương), Dương Minh Châu, Tân Châu (tỉnh Tây Ninh) và Hớn Quản (tỉnh Bình Phước)[5] với diện tích mặt hồ lên đến 270 km², tổng dung tích là 1,58 tỷ m³ nước.[6] Ngoài điều tiết nước xuống sông Sài Gòn, nhiệm vụ chính của hồ Dầu Tiếng là tưới trực tiếp cho trên 100.000 ha đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Tây Ninh và các tỉnh thành lân cận như Bình Dương, Thành phố Hồ Chí MinhLong An. Hệ thống thủy lợi Dầu Tiếng có 3 kênh chính là kênh Đông, kênh Tâykênh Tân Hưng có nhiệm vụ đưa nước về điều phối cho trên 1.550 km các tuyến kênh nhánh tại các địa phương.[7] Ngoài ra, hiện nay lòng hồ còn là nơi được người dân tận dụng để nuôi trồng thủy sản.[8][9]

Lịch sử sửa

Công trình thủy lợi Dầu Tiếng được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào năm 1979, khởi công xây dựng vào ngày 29 tháng 4 năm 1981 với tổng số vốn là 110 triệu USD[10] tại ấp Thuận Bình xã Truông Mít, huyện Dương Minh Châu, tỉnh Tây Ninh dưới sự hiện diện của Phó Thủ tướng Huỳnh Tấn Phát.[6] Lúc bấy giờ, hồ đã bị lãnh đạo tỉnh Tây Ninh phản đối vì tốn đất và 2/3 diện tích hồ là ở Tây Ninh nhưng lại đặt tên hồ là Dầu Tiếng, một địa danh của Bình Dương.[10]

Nguồn vốn xây dựng hồ được cho là từ khoản vay ưu đãi hơn 100 triệu USD của Ngân hàng Thế giới, lúc bấy giờ do Robert Strange McNamara làm Chủ tịch, ông từng là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ và được xem như "kiến trúc sư trưởng" của chiến tranh Việt Nam.[11] Đây cũng là số tiền đầu tiên mà Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam vay thành công, chính vì vậy mà công trình này được xem là công trình đầu tiên sau năm 1975 được xây dựng bằng đô la Mỹ.[6][12]

Nhân công xây dựng hồ lúc bấy giờ là các thanh niên, có thời điểm lên đến hàng chục ngàn người. Số liệu thống kê của tỉnh đoàn Tây Ninh cho biết, đến ngày công trình đưa vào vận hành, Tây Ninh và các tỉnh, thành lân cận đã huy động được hơn 450 ngàn lượt đoàn viên - thanh niên tham gia; thực hiện gần 15 triệu ngày công lao động; đào đắp được hơn 11,6 triệu m³ đất, xây lắp gần 54 ngàn m³ bê tông và đá xây... để xây dựng nên hàng ngàn km kênh và hàng ngàn công trình trên kênh.[8] Ngày 2 tháng 7 năm 1984, hồ bắt đầu tích nước và đến ngày 10 tháng 1 năm 1985, hệ thống thủy lợi Dầu Tiếng với hai tuyến kênh chính Đông và Tây chính thức đưa vào khai thác.[7][10]

Năm 1985, ngay tại công trường, Thân Công Khởi - nguyên công nhân lái máy cạp tự hành, tham gia thi công đập chính và sau đó thi công kênh Tây, một trong 2 tuyến kênh huyết mạch của hồ Dầu Tiếng - đã được Chủ tịch Hội đồng Nhà nước Trường Chinh phong tặng danh hiệu Anh hùng lao động, ông là người duy nhất trong nửa triệu người thi công được danh hiệu này.[13]

Từ năm 1996 đến năm 1999, kênh Tân Hưng được xây dựng để dẫn nước từ hồ Dầu Tiếng tưới cho các xã phía nam của hai huyện Tân Châu và Tân Biên.[14] Năm 2012, hồ thủy lợi Phước Hòa và kênh dẫn nước đi vào hoạt động để chuyển nước từ sông Bé sang sông Sài Gòn, từ đây bổ sung nước cho hồ Dầu Tiếng. Chính vì vậy, đây còn là công trình thủy lợi có chức năng chuyển nước từ sông này qua sông khác, hồ tiếp nước cho hồ.[15]

Từ ngày 6 tháng 6 năm 2017, Thủ tướng Chính phủBộ Công an đã cử cán bộ vào Tây Ninh quyết định đưa công trình hồ chứa nước Dầu Tiếng vào danh mục công trình quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia.[4][16]

Năm 2021, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã giao cho công ty chủ quản hồ thực hiện dự án đầu tư, sửa chữa nâng cao an toàn đập, hồ chứa nước với kinh phí 157 tỉ đồng và hoàn thành trong năm 2022 khi phát hiện những vết nứt. Công ty này còn đề xuất đầu tư 1.500 tỉ đồng để sửa chữa và nâng cấp hồ từ 2021 - 2025.[17]

Khai thác sửa

Du lịch sửa

 
Hồ Dầu Tiếng về chiều với núi Bà Đen ở hậu cảnh.
 
Bờ hồ Dầu Tiếng.

Năm 2008, UBND tỉnh Tây Ninh đã kêu gọi đầu tư các khu vực du lịch hình thành bên trong hồ gồm: đảo Nhím, cù lao Sỉn, cù lao Tân Thiết, Tân Hoà, Bà Chiêm, Tà Dơ, Đồng Kèn và dọc bờ phía Nam của hồ.[18]

Năm 2022, UBND tỉnh Bình Dương đã tổ chức cuộc họp nghe đơn vị tư vấn báo cáo Đề án du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí rừng phòng hộ Núi Cậu – Dầu Tiếng giai đoạn 2021 – 2030 như "Đà Lạt thu nhỏ".[19]

Bãi tắm sửa

Vào năm 2016, nhiều người dân đã phát hiện ra một bãi tắm tự phát khu vực hồ Dầu Tiếng. Ngay sau đó, chính quyền địa phương đã yêu cầu người dân tháo dỡ, di dời khỏi khu vực lòng hồ vì không ai quản lý có thể gây mất an ninh trật tự và đuối nước.[20][21] Đến cuối tháng 5 cùng năm, khu vực này đã được UBND tỉnh Tây Ninh giao cho các đơn vị liên quan đầu tư cơ sở hạ tầng xuất phát, cải tạo thành bãi tắm tự nhiên mang tên "Biển Tây Ninh".[22]

Dù lượn sửa

Vào năm 2022, dưới sự quản lý của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Tây Ninh, Liên đoàn dù lượn, diều bay thể thao đã được thành lập với lễ ra mắt và biểu diễn dù lượn được tổ chức tại khu vực hồ Dầu tiếng, huyện Dương Minh Châu, tỉnh Tây Ninh[23] trong vòng 2 ngày là ngày 30 tháng 41 tháng 5.[24]

Thủy sản sửa

Theo một khảo sát của Chi cục Chăn nuôi và thú y (Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Tây Ninh), hồ Dầu Tiếng có hơn 50 loài cá, trong đó có 10 loại có giá trị kinh tế như cá thát lát, cá lăng, cá lóc, cá cơm[2] Mỗi năm, tỉnh Tây Ninh đã trích ngân sách từ 500 - 700 triệu đồng để thả hàng chục triệu con cá giống các loại vào hồ nhằm tái tạo nguồn lợi thủy sản.[18]

Thủy lợi sửa

 
Đập thủy lợi hồ Dầu Tiếng

Hệ thống công trình thuỷ lợi Dầu Tiếng - Phước Hoà, dưới sự quản lý vận hành của Công ty TNHH MTV Khai thác thuỷ lợi Dầu Tiếng - Phước Hoà phục vụ cấp nước, chống lũ, đẩy mặn và cải tạo môi trường cho vùng hạ du lưu vực sông Sài GònVàm Cỏ Đông.[18] Hồ đang là nguồn cung cấp trực tiếp nước cho sản xuất với 116.953 ha thuộc địa bàn các tỉnh, thành phố: Tây Ninh (92.953 ha), Thành phố Hồ Chí Minh (12.000 ha) và Long An (12.000 ha); đồng thời tưới tạo nguồn cho ven sông Sài Gònsông Vàm Cỏ đông 93.954 ha.[25]

Năm 2017, Đinh La Thăng đề nghị khởi động lại dự án đường ống nước nối từ hồ Dầu Tiếng về nhà máy nước ở Thành phố Hồ Chí Minh bằng cách kêu gọi xã hội hóa đầu tư.[26]

Nhà máy điện Mặt trời sửa

Điện mặt trời Dầu Tiếng là nhóm nhà máy điện mặt trời xây dựng trên vùng đất bán ngập và ven hồ Dầu Tiếng ở các huyện Tân ChâuDương Minh Châu tỉnh Tây Ninh, Việt Nam.[27]

Nguy cơ sửa

Theo các chuyên gia thủy lợi Việt Nam, nếu đập chính của hồ Dầu Tiếng bị vỡ thì chưa đầy 1 ngày, trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh sẽ bị ngập sâu đến 2,38 m.[3] Theo thiết kế, lưu lượng xả tràn của hồ Dầu Tiếng có thể lên đến 2.800 m3/giây với mực nước lũ 26,92 m. Trong khi đó, sức tải lũ của sông Sài Gòn còn rất thấp.[28]

Năm 2022, Trần Quang Hoài, Phó Trưởng ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai nhấn mạnh "Nếu khi có tình huống xấu xảy ra, nguy cơ sẽ rất lớn, thiệt hại gây ra sẽ không nhỏ và có thể trở thành thảm họa đối với Thành phố Hồ Chí Minh".[28]

Chú thích sửa

  1. ^ Đông Hà; Đức Trong (6 tháng 9 năm 2020). “Hành trình mở nguồn nước Dầu Tiếng - Kỳ 1: Nhát cuốc đầu tiên”. Báo Tuổi Trẻ.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
  2. ^ a b Giang Phương (4 tháng 6 năm 2022). “Một ngày ở Tây Ninh: Ngất ngây trước vẻ đẹp 'nàng thơ' của hồ Dầu Tiếng”. Báo Thanh Niên. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2022.
  3. ^ a b Đức Đệ; Văn Dương (3 tháng 7 năm 2022). “TP Hồ Chí Minh sẽ bị ngập sâu hơn 2m sau chỉ 1 ngày nếu đập Hồ Dầu Tiếng vỡ”. Báo điện tử VTV. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2022.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
  4. ^ a b Hoàng Thi. “Hồ Dầu Tiếng là công trình quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia”. Báo Tây Ninh.
  5. ^ “Địa giới hành chính huyện Dương Minh Châu, tỉnh Tây Ninh”. Cổng thông tin điện tử Chính phủ Việt Nam.
  6. ^ a b c Gia Nguyễn (25 tháng 12 năm 2020). “Xây dựng hồ Dầu Tiếng - lớn nhất Đông Nam Á: Từng huy động 36 nghìn người và 15 triệu ngày công”. Báo Pháp luật. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2022.
  7. ^ a b Lê Đức Hoảnh (2 tháng 8 năm 2017). “400 tỷ đồng nâng cấp kênh Tây thuộc hệ thống thủy lợi Dầu Tiếng”. VietnamPlus.
  8. ^ a b “40 năm "thăng trầm" cùng hệ thống thủy lợi Dầu Tiếng”. Báo Tây Ninh.
  9. ^ Mai Anh (6 tháng 7 năm 2020). “Tây Ninh: Khai thác thế mạnh thủy sản tại hồ Dầu”. Tạp chí Thủy sản Việt Nam.
  10. ^ a b c Đông Hà; Đức Trong (7 tháng 9 năm 2020). “Hành trình mở nguồn nước Dầu Tiếng - Kỳ 2: Những 'rào cản' ở Dầu Tiếng”. Báo Tuổi Trẻ.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
  11. ^ Gia Nguyễn (25 tháng 12 năm 2020). “Xây dựng hồ Dầu Tiếng - lớn nhất Đông Nam Á: Từng huy động 36 nghìn người và 15 triệu ngày công”. Báo Pháp luật Việt Nam. Truy cập ngày 26 tháng 12 năm 2022.
  12. ^ Hồng Thuỷ; Minh Sáng (26 tháng 10 năm 2022). “Công trình thủy lợi đầu tiên 'xài' đô la Mỹ”. Báo Nông nghiệp. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2022.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
  13. ^ Hồng Thuỷ; Minh Sáng (27 tháng 10 năm 2022). “Người anh hùng ở công trình thế kỷ”. Báo Nông nghiệp. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2022.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
  14. ^ Trần Vũ (11 tháng 7 năm 2018). “Hiểu thêm về Tân Hưng”. Báo Tây Ninh.
  15. ^ Đông Hà; Đức Trong (12 tháng 9 năm 2020). “Hành trình mở nguồn nước Dầu Tiếng - Kỳ cuối: Hướng đến hồ 'đa mục tiêu'. Báo Tuổi Trẻ.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
  16. ^ Phúc Lập (6 tháng 6 năm 2017). “Hồ dầu tiếng là công trình an ninh quốc gia”. Báo Nông nghiệp. Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2022.
  17. ^ Thành Đông (4 tháng 5 năm 2021). “Hồ Dầu Tiếng vẫn bảo đảm an toàn”. Báo Người lao động. Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2022.
  18. ^ a b c Nhi Trần. “Phát triển hồ Dầu Tiếng an toàn và hiệu quả”. Báo Tây Ninh.
  19. ^ Xuân An. “Bình Dương muốn làm khu du lịch sinh thái như 'Đà Lạt thu nhỏ'. VietNamNet. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2022.
  20. ^ Thiên Tâm (28 tháng 4 năm 2016). “Đóng cửa bãi tắm biển Tây Ninh”. Báo Người lao động. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2022.
  21. ^ Đại Dương (7 tháng 5 năm 2016). “Tắm "biển" ở... Tây Ninh”. Báo Sài Gòn Giải Phóng. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2022.
  22. ^ Giang Phương (28 tháng 5 năm 2016). 'Biển Tây Ninh' hồ Dầu Tiếng sẽ thành điểm du lịch cho người dân”. Báo Thanh Niên. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2022.
  23. ^ Giang Phương (19 tháng 8 năm 2022). “Tây Ninh thu hút du khách với dù lượn, diều bay thể thao”. Báo Thanh Niên. Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2022.
  24. ^ Giang Phương (19 tháng 8 năm 2022). “Tây Ninh thu hút du khách với dù lượn, diều bay thể thao”. Báo Thanh Niên. Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2022.
  25. ^ “Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi Dầu Tiếng - Phước Hòa: Quản lý và khai thác hiệu quả hệ thống thủy lợi Dầu Tiếng”. Tạp chí Thi Đua Khen Thưởng. 22 tháng 10 năm 2021. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
  26. ^ Việt Đông. “Bí thư Thăng: 'Khởi động lại dự án đường ống nước Tây Ninh-TPHCM'. VietnamNet. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2022.
  27. ^ Phùng Nguyên (21 tháng 6 năm 2018). “Xây dựng nhà máy điện mặt trời lớn nhất châu Á tại Tây Ninh”. Báo Tổ quốc. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2022.
  28. ^ a b Hoa Lê (29 tháng 7 năm 2022). “Bảo đảm an toàn cho hồ Dầu Tiếng”. Báo Nhân Dân. Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2022.