Châu Á

Châu Á (chữ Hi Lạp cổ đại gốc: Ασία, chữ La-tinh: Asia) là một châu lục có diện tích lớn nhất và nhân khẩu nhiều nhất trong bảy châu lớn trên thế giới. Nó che trùm 8,7% tổng diện tích Trái Đất (hoặc chiếm 29,4% tổng diện tích lục địa).

Châu Á

Diện tích	44.579.000 km2 (17.212.000 dặm vuông Anh)  (thứ nhất)
Dân số	4.462.676.731 (2016; thứ nhất)
Mật độ dân số	100/km2 (260/sq mi)
GDP (danh nghĩa)	31,58 nghìn tỉ đô-la Mĩ (2019; thứ nhất)
GDP (PPP)	65,44 nghìn tỉ đô-la Mĩ (2019; thứ nhất)
GDP bình quân đầu người	7.350 đô la Mĩ (2019; thứ năm)
Tên gọi dân cư	Người Châu Á
Quốc gia	49 thành viên Liên hợp quốc, 1 quan sát viên, 5 Nhà nước khác
Phụ thuộc	Danh sách Akrotiri and Dhekelia British Indian Ocean Territory Christmas Island Cocos (Keeling) Islands Hong Kong Macau
Vùng không thừa nhận	Danh sách Abkhazia Artsakh South Ossetia Taiwan
Ngôn ngữ	Danh sách ngôn ngữ
Múi giờ	UTC+2 to UTC+12
Tên miền Internet	.asia
Thành phố lớn nhất	Danh sách vùng Đại đô thị châu Á Danh sách các thành phố ở châu Á Delhi Tokyo Jakarta Baghdad Trùng Khánh Mumbai Seoul Thượng Hải Manila Karachi Bắc Kinh Quảng Châu Osaka Dhaka Bangkok Kolkata Tehran Istanbul Jerusalem Thâm Quyến Hồng Kông Singapore
Mã UN M.49	142 – Asia 001 – World

Tuyệt đại bộ phận khu vực châu Á ở vào Bắc Bán cầu và Đông Bán cầu. Đường phân giới châu Á và châu Phi là sông đào Suez. Sông đào Suez về phía đông là châu Á. Đường phân giới châu Á và châu Âu là mạch núi Ural, sông Ural, Biển Cát-xpi, mạch núi Đại Cáp-ca, eo biển Thổ Nhĩ Kì, biển Địa Trung Hải và Biển Đen. Mạch núi Ural về phía đông cùng với mạch núi Đại Cáp-ca, Biển Cát-xpi và Biển Đen về phía nam làm thành châu Á. Bốn điểm cực đất liền lớn châu Á là, điểm cực đông là mũi Dezhnev ở eo biển Bering (66°4′45″B, 169°39′7″T), điểm cực nam là mũi Tanjung Piai ở eo biển Malacca (1°16′B, 103°31′Đ), điểm cực tây là mũi Baba ở biển Aegea (39°27′B, 26°3′Đ), điểm cực bắc là mũi Bắc Cực ở eo biển Vilkitsky (81°20′B, 95°47′Đ).

Đỉnh núi cao nhất là đỉnh Everest (cao nhất thế giới), điểm thấp nhất là sụt lún Biển Chết (thấp nhất thế giới), cao nguyên cao nhất là cao nguyên Thanh Tạng (cao nhất thế giới), dòng sông dài nhất là Trường Giang (dài thứ ba thế giới), hồ lớn nhất là Biển Cát-xpi (lớn nhất thế giới), hồ sâu nhất là hồ Baikal (sâu nhất thế giới), sa mạc lớn nhất là sa mạc Arabi (lớn thứ năm thế giới). Vượt qua kinh độ và vĩ độ rộng vô cùng, chênh lệch thời gian đông - tây đạt đến từ 11 đến 13 giờ đồng hồ. Vùng đất phía tây và châu Âu nối liền lẫn nhau, hình thành lục địa Âu – Á - khối đất liền lớn nhất trên Trái Đất. Trừ đất liền ra, diện tích đảo lớn và đảo cồn của châu Á chừng 2,7 triệu kilômét vuông, chỉ đứng hạng sau châu Bắc Mĩ.

Châu Á là chỗ bắt nguồn ba tôn giáo lớn của thế giới Phật giáo, Hồi giáo và Cơ Đốc giáo. Trong bốn nước xưa có nền văn minh lớn thì có ba nước xưa ở vào châu Á (Ấn Độ, Iraq và Trung Quốc).

Trong các nước châu Á, trừ Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Israel là nước phát đạt ra, còn lại cùng là nước đang phát triển, trong đó Trung Quốc là nước đang phát triển lớn nhất trên thế giới. Kinh tế mỗi nước đều có sự phát triển nhất định.

Lịch sử

Nguồn gốc tên gọi

Châu Á là một châu lục có nhân khẩu nhiều nhất cả thế giới, đồng thời cũng là châu lục có mật độ nhân khẩu lớn nhất. Tên chữ của nó cũng xưa cũ nhất. Tên gọi đầy đủ là châu Á-tế-á, ý nghĩa là "khu vực Mặt Trời mọc". Tên Anh văn của nó là Asia. Tên gọi Asia tương truyền là do người Phơ-ni-xi cổ đại đưa ra. Hoạt động trên biển thường xuyên, yêu cầu người Phơ-ni-xi cần phải xác định nơi chốn và hướng đi. Vì vậy họ đem khu vực biển Aegea về phía đông gọi chung là "Asu", nghĩa là "chỗ Mặt Trời mọc"; nhưng mà đem khu vực biển Aegea về phía tây thì gọi chung là "Ereb", nghĩa là "chỗ Mặt Trời lặn". Asia từng chữ một là do chữ Asu tiếng Phơ-ni-xi diễn hoá tới nay. Vùng đất mà nó chỉ về là không rõ ràng lắm, phạm vi là có hạn định. Đến thế kỉ thứ nhất trước Công nguyên đã biến thành là một tên gọi tỉnh hành chính của đế quốc La Mã, về sau thì mới dần dần khuếch đại, bao gồm cả khu vực châu Á bây giờ, biến thành là một cái tên để gọi tên châu lục lớn nhất thế giới.

Tên phiên dịch Trung văn Á-tế-á được đặt tên trước nhất là vào năm 1582. Sau khi giáo sĩ truyền giáo Hội Giê-su Matteo Ricci đến Trung Quốc, dưới sự giúp đỡ của Vương Bạn - tri phủ Long Khánh (nay là huyện Kiếm Các, huyện Tử Đồng, huyện Giang Du - phía bắc tỉnh Tứ Xuyên), cùng nhau làm ra "Khôn dư vạn quốc toàn đồ" với các phiên dịch viên. Bởi vì người nước ngoài lúc đó đến Trung Quốc phần nhiều ở khu vực miền nam, các phiên dịch này đều có mang theo mình sắc thái tiếng Hán miền nam dày đặc. Chữ nước ngoài mở đầu phiên dịch là "á" đọc là "a", cuối đuôi phiên dịch là "á", chữ nước ngoài phần nhiều đọc là "ya", lúc phiên dịch thành Trung văn, phiên dịch viên tức khắc sẽ căn cứ vào phát âm chữ Hán trong ngôn ngữ nơi đó để chọn lựa chữ Hán tương ứng.

Lịch sử và văn hoá châu Á đều vô cùng xa xưa. Ấn Độ, Iraq (nước Babylon cũ) và Trung Quốc trong bốn nước xưa có nền văn minh lớn của thế giới đều ở vào đất liền châu Á. Trình độ kinh tế và văn hoá của châu Á đã từng chiếm giữ vị trí dẫn đầu vào khoảng thời gian dài trên thế giới, tứ đại phát minh của Trung Quốc hoặc người Ấn Độ phát hiện số 0, người Ấn Độ phát minh chữ số Arabi, v.v rất nhiều sáng tạo và phát minh về phương diện khoa học, đều đã làm ra cống hiến cực kì to lớn cho thế giới.

Thời đại viễn cổ

Vào thời đại viễn cổ, rất nhiều dân tộc của châu Âu và Bắc Phi đều bắt nguồn ở khu vực thảo nguyên của Trung Á. Vào thời đại Đại thiên cư dân tộc, một bộ phận ở về phía tây tiến vào châu Âu, một bộ phận ở về phía đông dời vào Ấn Độ, hình thành các dân tộc ngữ hệ Ấn - Âu phạm vi rộng lớn; một bộ phận khác ở về phía nam dời dọn đến Bắc Phi và Tây Á, tiến vào Ai Cập, hoà hợp thành các dân tộc ngữ hệ Phi - Á (tức ngữ hệ Semito - Hamitic) với người ở ngay địa phương đó.

Thời đại thượng cổ

Vào thời đại thượng cổ, Trung Quốc ở phương đông và đế quốc Ba Tư ở phương tây đều phát triển biến thành là đế quốc lớn mạnh, Ba Tư một mạch tranh hùng với Hi Lạp ở châu Âu, cuối cùng đều bị Alexander Đại đế của đế quốc Macedonia đánh bại, quân đội của Alexander một mạch xâm nhập á lục địa Ấn Độ, cuối cùng một phần quân đội còn lưu trú lại đã kiến lập nhà nước Armenia. Trung Quốc cũng đang đi đường lối hướng về bành trướng thống nhất, các dân tộc chung quanh mở đầu hiểu ra nhà nước Tần.

Lúc đế quốc La Mã ở phương tây trỗi lên, triều nhà Hán của Trung Quốc ở phương đông cũng là một nhà nước lớn mạnh, lãnh thổ của đế quốc La Mã bành trướng đến chỗ thung lũng sông Babylon cũ (bây giờ gọi là sông Euphrates) ở Trung Đông, phương đông và phương tây mở đầu có giao lưu kinh tế và văn hoá, đường tơ lụa ban đầu từ đô thành Trường An, Trung Quốc đi qua Tây Vực (chính là Tân Cương và một phần khu vực Trung Á hiện nay) và Trung Đông, xa đến Rôma, Ý. Sau khi người Hung Nô ở phía bắc triều nhà Hán bị triều nhà Hán đánh bại, dần dần thiên cư hướng về phương tây, một ít bộ tộc mà trong mắt đế quốc Tây La Mã bị coi là "người chưa khai hoá", sau khi dời vào châu Âu, lập tức tăng tốc diệt vong đế quốc Tây La Mã.

Thời đại trung cổ

Vào thời đại trung cổ, ở vùng đất phía tây nam châu Á nổi lên đế quốc Arabi lớn mạnh - bao quát Nam Âu, Tây Á, Trung Á và Bắc Phi. Cương vực của Trung Quốc vào lúc triều nhà Đường lớn mạnh ở phương đông cũng bành trướng đến Trung Á, Triều Tiên và Nhật Bản đã dần dần làm thành dân tộc thống nhất.

Sự trỗi dậy của dân tộc Mông Cổ hình thành ảnh hưởng không ít ở thế giới, đã chinh phục vùng đất Âu - Á rộng lớn. nhưng mà vì củng cố chính quyền của bản thân nên đã tàn sát rất nhiều người dân dị tộc, rất nhiều văn minh ưu tú bị phá bỏ trong vòng một ngày.

Từ năm 1453 đế quốc Byzantine sau khi bị dân tộc theo Hồi giáo diệt vong, đế quốc Ottoman của nhà nước Hồi giáo đã xưng hùng chiếm giữ khu vực Trung Đông, bán đảo Tiểu Á và Bắc Phi hơn 400 năm. Ở múc độ nào đó, đế quốc Ottoman đã mắc phải trở ngại giao lưu phía đông - tây về phương diện văn hoá và kinh tế. Khu vực Đông Á từ thế kỉ XVI tới nay, sự phát triển văn hoá và khoa học dần dần lạc hậu, thường hay thấy tình huống các nước cấm chỉ người dân trong nước giao lưu với người nước ngoài. Thí dụ chính sách toả quốc được thật thi vào thời đại Edo ở Nhật Bản, hoặc chính sách toả quốc của vương triều Triều Tiên, hoặc chính sách cấm biển vào thời kì nhà Minh và nhà Thanh, v.v

Từ sau cận đại

Từ sau thế kỉ XVIII, thuận theo sự nổi lên của chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa thực dân ở châu Âu, người theo chủ nghĩa thực dân thông qua tuyến đường hàng hải, tiến hành khai quật tài nguyên ở đất liền châu Á, và sự suy nhược khoảng thời gian dài của vùng đất châu Á, trở thành lĩnh vực mà các cường quốc tranh đấu, rất nhiều lãnh thổ bị chiếm đóng làm thành thuộc địa hoặc bán thuộc địa. Vùng đất hoang vu Siberia ở phía bắc châu Á, tan vỡ theo sau nỗ lực của đế quốc Mông Cổ, nước Nga Sa hoàng do dân tộc Nga ở châu Âu kiến lập dần dần men theo đường bộ mà khai quật mở mang, rồi xưng hùng chiếm giữ một bãi ruộng đất lớn ở phía bắc châu Á.

Cuối thế kỉ XIX, Nhật Bản theo sau sự thành công cải cách Duy tân Minh Trị, khiến cho thế nước của nó hưng thịnh mỗi ngày, biến thành là nước châu Á duy nhất có đầy đủ địa vị ở trong vũ đài cộng đồng quốc tế bằng tư cách "cường quốc". Từ lúc thắng lợi nhiều lần phát động chiến tranh chống lại các nước chung quanh như triều nhà Thanh, nước Nga Sa hoàng cùng với sau khi trải qua Đại chiến thế giới lần thứ nhất, Nhật Bản thác quản thuộc địa của nước chiến bại Đức Quốc ở châu Á bằng tư cách nước chiến thắng, khiến cho phạm vi thế lực của Nhật Bản đến khắp cả Tây Thái Bình Dương. Lại khiến tham vọng thúc đẩy chinh phục Trung Quốc và cả châu Á của nó ngày một lớn dần, Nhật Bản dưới ảnh hưởng của chủ nghĩa quân quốc vào niên đại 30 - 40 thế kỉ XX, phát động chiến tranh Trung – Nhật lần thứ hai và chiến tranh Thái Bình Dương, Đại chiến thế giới lần thứ hai cũng mở đầu từ quân Đức đánh chớp nhoáng Ba Lan vào ngày 1 tháng 9 năm 1939, sau đó mở màn chiến tranh ở khu vực châu Á. Nhật Bản cuối cùng đầu hàng sau khi bị Hoa Kì ném xuống hai trái bom nguyên tử hướng về Hiroshima và Nagasaki. Sau khi Đại chiến thế giới lần thứ hai đi qua, chủ nghĩa dân tộc ở châu Á ngóc đầu, các nước và dân tộc vừa mới bắt đầu sôi nổi tranh giành tìm lấy độc lập. Cùng lúc với đó, đối lập chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa cộng sản ở phương tây lan rộng đến đại lục địa châu Á, năm 1949 Đảng Cộng sản Trung Quốc đánh bại Đảng Quốc dân Trung Quốc ở trong Nội chiến Quốc - Cộng, đã nắm giữ chính quyền của Trung Hoa dân quốc ở vùng đất Trung Quốc đại lục, thành lập nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa; nhưng mà Chính phủ Trung Hoa dân quốc dời đến Đài Bắc. Nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa do Đảng Cộng sản Trung Quốc kiến lập và Liên minh nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô-viết do Đảng Cộng sản Liên Xô kiến lập cùng nhau thúc đẩy mở rộng chủ nghĩa cộng sản ở châu Á. Vùng đất Đông Á trước sau liên tục kiến lập nhiều chính quyền chủ nghĩa xã hội, giống như Triều Tiên, Việt Nam, Lào, v.v Vào niên đại 50 đến 70 thế kỉ XX, chiến tranh Triều Tiên và chiến tranh Việt Nam là chiến tranh chủ yếu mà mặt trận quây quanh chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản bùng phát ở vùng đất châu Á.

Các dân tộc ở vùng đất Tây Á, Nam Á và Trung Đông cũng sôi nổi tranh giành tìm lấy độc lập từ sau Đại chiến thế giới lần thứ hai đi qua, nổi tiếng nhất chính là cuộc vận động cách mạng độc lập Ấn Độ do Mahatma Gandhi dẫn dắt, cuối cùng Chia và trị Ấn Độ - Pakistan, Ấn Độ lấy tín đồ Ấn Độ giáo là chính và Pakistan lấy tín đồ Hồi giáo là chính cùng độc lập vào năm 1948. Tuy nhiên, vấn đề kiến lập nhà nước của Israel và Palestine ở Trung Đông, mang theo xung đột nghiêm trọng dính líu đến phương diện tôn giáo và dân tộc. Mặc dù Israel được hứa hẹn dựng nước ở vùng đất người Do Thái vào năm 1947, nhưng mà bởi vì bao gồm thánh địa Jerusalem được vạch chia vào Israel, khiến các nước Hồi giáo chung quanh bất mãn, người Do Thái và tín đồ Hồi giáo bất hoà, dẫn đến Israel và các nước Hồi giáo chung quanh mỗi ngày gia tăng xung đột, trong chiến tranh Trung Đông lần thứ ba Israel kháng cự với Syria, Jordan và Ai Cập, Israel chiếm lĩnh vùng đất Palestine một khoảnh lớn, và thiết lập thuộc địa ở vùng đó. Mặt khác, vùng đất Trung Đông từ trước tới nay bị coi là "kho thuốc súng thế giới", vùng đất chiến tranh liên miên không ngớt, bao gồm chiến tranh Iran - Iraq mà Iraq và Iran chĩa súng lẫn nhau, và chiến tranh giữa Hoa Kì và Iraq như chiến tranh Vịnh Biển vào ngày 17 tháng 1 năm 1991 và Chiến tranh Iraq vào ngày 20 tháng 3 năm 2003, và chiến tranh Afghanistan do lãnh đạo phần tử khủng bố số một Osama bin Laden nhắm vào tuyên bố của Hoa Kì cho nên năm 2002 phát động để mà lật đổ tập đoàn chính trị Taliban.

Liên Xô phát sinh chính biến vào cuối tháng 8 năm 1991, mặc dù Đảng Cộng sản Liên Xô giải quyết trong một tuần, nhưng mà vẫn khiến Liên Xô giải thể vào cuối năm 1991, ở vùng đất Trung Á nhiều nước cộng hoà gia nhập liên minh Liên Xô cũ thành là nước độc lập mới nổi như Kazakhstan, Turkmenistan, Uzbekistan, v.v

Khu vực

Vùng đất châu Á bát ngát xa thẳm, để cho thuận lợi nhận biết, chiếu theo vị trí và hướng địa lí, đem châu Á chia làm 6 khu vực là Đông Á, Nam Á, Đông Nam Á, Trung Á, Tây Á và Bắc Á. Môi trường tự nhiên và hoạt động loài người của các vùng đất này mỗi nơi có đặc sắc riêng.

Đông Á

Đông Á chỉ vùng đất phía đông của châu Á. Bao gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Mông Cổ. Diện tích chừng 11,8 triệu kilômét vuông. Nhân khẩu hơn 1,6 tỉ. Địa thế phía tây cao phía đông thấp, chia làm bốn bậc thang. Cao nguyên Thanh Tạng ở phía tây nam Trung Quốc gọi là "nóc nhà thế giới", chiều cao cách mặt phẳng nước biển trung bình trên 4.000 mét. Phía nửa đông nam là miền gió mùa, thuộc về khí hậu rừng lá rộng ôn đới và khí hậu rừng rậm á nhiệt đới; phía tây bắc thuộc về khí hậu thảo nguyên hoặc sa mạc ôn đới tính lục địa; phía tây nam thuộc về khí hậu cao nguyên và núi. Từ tháng 5 đến tháng 10 vùng đất phía đông đi sát bờ biển bị ảnh hưởng của bão nhiệt đới tây bắc Thái Bình Dương. Tài nguyên khoáng sản phong phú nhất là than đá, sắt, dầu thô, đồng, stibium, tungsten, molypden, vàng, magnesit, than chì. Đông Á là chỗ sản sinh bắt nguồn thực vật vun trồng như lúa gié, củ mài, lúa tắc, lúa tám đen, đậu nành, cỏ gai, cây trà, tung dầu, cây sơn, quýt hồng, long nhãn, cây vải, nhân sâm. Lúa thóc chiếm trên 40% tổng sản lượng lúa thóc thế giới, lá trà chiếm trên 25% tổng sản lượng thế giới, đậu nành chiếm 20%. Sản lượng sợi bông, đậu phộng, bắp, mía, mè, cải dầu, tơ tằm chiếm địa vị trọng yếu trên thế giới.

Tây Á

Tây Á cũng gọi là Tây Nam Á, chỉ vùng đất phía tây của châu Á. Bao gồm Thổ Nhĩ Kì, Israel, Iran, Iraq, Cyprus, Syria, Liban, Pakistan, Jordan, Kuwait, Arabi Saudi, Yemen, Oman, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Qatar, Bahrain, Gruzia, Armenia và Azerbaijan. Diện tích chừng 6 triệu kilômét vuông. Nhân khẩu hơn 300 triệu. Cao nguyên trải rộng, phần phía bắc nhiều mạch núi. Đồng bằng Mesopotamia ở vào khoảng giữa cao nguyên núi ở phía bắc và bán đảo Arabi ở phía nam là do sông Ơ-phơ-rát và sông Ti-gơ-rít trùng tích mà hình thành nên. Khí hậu khô khan. Diện tích sa mạc ở phía nam rộng lớn. Vùng đất đi sát bờ biển Địa Trung Hải và Biển Đen cùng với vùng núi ở phía tây trong khu vực này thuộc về khí hậu dạng thức Địa Trung Hải, cao nguyên phía đông và nội lục thuộc về khí hậu thảo nguyên hoặc sa mạc á nhiệt đới, phần lớn vùng đất ở bán đảo Arabi thuộc về khí hậu sa mạc nhiệt đới. Trữ lượng và sản lượng dầu thô chiếm địa vị trọng yếu trên thế giới. Tây Á là chỗ sản sinh bắt nguồn thực vật vun trồng như cà rốt, dưa lưới, hành tây, rau chân vịt, cỏ linh lăng, chà là cùng với các giống gia súc như lạc đà Arabi, ngựa Arabi, dê Angora, thỏ Angora.

Đông Nam Á

Đông Nam Á chỉ vùng đất phía đông nam của châu Á. Bao gồm các nước và vùng đất như Singapore, Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Việt Nam, Lào, Philippines, Campuchia, Myanmar, Brunei và Đông Timor. Diện tích chừng 4,5 triệu kilômét vuông. Nhân khẩu hơn 650 triệu. Về phương diện địa lí bao gồm hai phần lớn bán đảo Ấn - Trung và quần đảo Mã Lai. Là một trong các vùng đất có núi lửa nhiều nhất trên thế giới. Phía nam vùng quần đảo và bán đảo thuộc về khí hậu rừng mưa nhiệt đới, vùng núi phía bắc bán đảo thuộc về khí hậu rừng rậm á nhiệt đới. Lấy thiếc, dầu thô, khí thiên nhiên, than đá, kền, quặng bô-xít, tungsten, crôm, vàng, v.v làm khoáng vật trọng yếu. Đông Nam Á là chỗ sản sinh bắt nguồn thực vật vun trồng nhiệt đới như cây chanh tây, cây đay vàng, cây đinh hương, đậu khấu, hồ tiêu, chuối rừng, cây cau, cây mít, cây chuối sợi đay (hoặc gọi cây đay Manila), sản xuất dồi dào gạo, cao su, hương liệu, gỗ tếch, cây bông thân gỗ, thuốc quinin, trái cây nhiệt đới. Trong các nước, Indonesia là nước có núi lửa nhiều nhất trên thế giới, có danh hiệu "đất nước núi lửa".

Trung Á

Trung Á chỉ vùng đất ở giữa của châu Á. Bao gồm Turkmenistan, Uzbekistan, Ki-rơ-ghít-xtan, Tajikistan, Kazakhstan. Vùng đất phía đông nam trong khu vực này là vùng núi, động đất nhiều lần, thuộc về khí hậu núi; các vùng đất còn lại là đồng bằng, gò đồi, sa mạc trải rộng, khí hậu khô cạn, thuộc về khí hậu sa mạc hoặc thảo nguyên nhiệt đới và á nhiệt đới. Lấy khí thiên nhiên, dầu thô, than đá, đồng, chì, kẽm, thuỷ ngân, lưu huỳnh, mirabilit (tức natri xunphát ngậm nước) làm khoáng vật khá trọng yếu. Tài nguyên khoáng sản của Trung Á vô cùng phong phú, ngành công nghiệp quân sự phát đạt. Trung Á là chỗ sản sinh bắt nguồn thực vật vun trồng như đậu Hà Lan, đậu tằm, trái táo tây cùng với cừu Karakul. Sản xuất cây bông sợi, cây thuốc lá, tơ tằm, lông cừu, cây nho và cây táo tây.

Nam Á

Nam Á chỉ vùng đất phía nam của châu Á. Bao gồm Ấn Độ, Afghanistan, Maldives, Bhutan, Sri Lanka, Pakistan, Bangladesh và Nepal. Diện tích chừng 5,1 triệu kilômét vuông. Nhân khẩu 1,8 tỉ. Vùng đất phía bắc trong khu vực này là vùng núi của chân núi phía nam mạch núi Himalaya, bán đảo Ấn Độ ở phía nam là cao nguyên Deccan, giữa vùng núi phía bắc và cao nguyên Deccan là đồng bằng sông Ấn Độ - sông Hằng. Đồng bằng ở phía bắc và ở giữa về cơ bản thuộc về khí hậu rừng rậm á nhiệt đới, cao nguyên Deccan và phía bắc Sri Lanka thuộc về khí hậu thảo nguyên nhiệt đới, đoạn tây nam của bán đảo Ấn Độ, phía nam Sri Lanka và toàn bộ Maldives thuộc về khí hậu rừng mưa nhiệt đới, đồng bằng sông Ấn Độ thuộc về khí hậu thảo nguyên hoặc sa mạc á nhiệt đới. Lấy sắt, mangan, than đá làm tài nguyên khoáng sản phong phú nhất. Nam Á là chỗ sản sinh bắt nguồn thực vật vun trồng như xoài, thầu dầu, cà tím, chuối rừng, cây mía và củ sen. Cây đay vàng (Corchorus capsularis L) và lá trà chiếm chừng 1/2 tổng sản lượng thế giới. Sản lượng của gạo, đậu phộng, mè, cải dầu, mía, bông sợi, cao su, lúa tẻ hột nhỏ, dừa sấy khô chiếm địa vị trọng yêu trên thế giới.

Bắc Á

Bắc Á chỉ vùng đất Siberia của nước Nga phần châu Á. Vùng đất phía tây là đồng bằng Tây Siberia, phía giữa là vùng núi và cao nguyên Trung Siberia, phía đông là vùng núi Viễn Đông. Vòng cực về phía bắc thuộc về khí hậu đồng rêu hàn đới, vùng đất còn lại thuộc về khí hậu rừng lá kim ôn đới. Khoảng thời gian dòng sông đông lại thành băng là từ 6 tháng trở lên. Lấy dầu thô, than đá, đồng, vàng, đá kim cương làm khoáng vật khá trọng yếu. Sản xuất các loại lúa tẻ, khoai tây, cây lanh và vật liệu gỗ.

Địa lí học môi trường

Địa hình

Địa thế châu Á lên xuống rất lớn, khoảng giữa cao, bốn phía chung quanh thấp. Vùng đất phía đông có một dãy quần đảo hình vòng cung nhiều kiểu khác nhau dài từ nam đến bắc. Chiều cao cách mặt phẳng nước biển trung bình chừng 950 mét, là một châu lục có địa thế cao nhất trên thế giới trừ châu Nam Cực ra. Núi, cao nguyên, gò đồi chiếm chừng 3/4 tổng diện tích, trong đó có 1/3 khu vực chiều cao cách mặt phẳng biển trên 1000 mét. Đỉnh núi cao trên 8.000 mét so với mặt phẳng biển trên thế thế giới, tất cả phân bố ở khu vực mạch núi Karakoram và mạch núi Himalaya. Đồng bằng chiếm 1/4 tổng diện tích, ước tính hơn 10 triệu kilômét vuông. Cả châu Á về tổng quát lấy cao nguyên Pamir làm trung tâm, một loạt mạch núi cao lớn toả ra hướng về phía tây và kéo dài đến cạnh ven đất liền. Chủ yếu có mạch núi Thiên Sơn, mạch núi Côn Luân, mạch núi Himalaya, mạch núi Altai, mạch núi Hindu Kush, mạch núi En-bớc-gi, mạch núi Tâu-rớt, mạch núi Gia-gơ-rốt, v.v Giữa các mạch núi chủ cán kể trên có cao nguyên Thanh Tạng, cao nguyên Mông Cổ, cao nguyên Iran, cao nguyên Anatolia (hoặc gọi cao nguyên Thổ Nhĩ Kì), cao nguyên Deccan, cao nguyên Arabi, cao nguyên Trung Siberia và bồn địa Tarim, bồn địa Junggar, bồn địa Qaidam, v.v

Ở mặt bên ngoài của núi và cao nguyên phân bố đồng bằng diện tích rộng lớn, chủ yếu có đồng bằng Đông Bắc, đồng bằng Hoa Bắc, đồng bằng trung và hạ du Trường Giang, đồng bằng sông Ấn Độ - sông Hằng, đồng bằng Mesopotamia (hoặc gọi đồng bằng Lưỡng Hà), đồng bằng Tây Siberia.

Châu Á không những lên xuống hai đầu trên đất liền, lại còn quần đảo hình vòng cung ở rìa phía đông đất liền và bộ phận đáy biển ở Thái Bình Dương cũng đồng dạng xuất hiện lên xuống hai đầu, mạch núi trên quần đảo tồn tại xen kẽ theo cùng với rãnh đại dương sâu nhất. Chênh lệch cao thấp của đỉnh núi cao nhất châu Á và rãnh đại dương sâu nhất ở vùng biển lân cận chừng 20 kilômét.

Trung tâm

Trung tâm địa lí đất liền châu Á chính là chỉ một điểm ở bên trong phạm vi đất liền châu Á ở vào vị trí cân bằng, nó cách đường bờ biển vây chung quanh đất liền xa nhất, có tính đất liền mạnh nhất. Căn cứ vào cách nói của Trung Quốc, vị trí của nó ở vào thôn Vĩnh Tân, xã Vĩnh Phong, huyện Ô Lỗ Mộc Tề, thành phố Ô Lỗ Mộc Tề, khu tự trị Tân Cương, toạ độ địa lí là 43°40′52″B 87°19′52″Đ, bây giờ đã xây dựng thành khu danh thắng phong cảnh. Một mặt khác, trung tâm của châu Á mà Nga tuyên bố ở vào khu Tos-Bulak, thủ phủ Kyzyl, nước cộng hoà Tuva, Liên bang Nga, toạ độ địa lí là 51°43′29″B 94°26′37″Đ.

Môi trường tự nhiên

Đường bờ biển đất liền của châu Á dài liên tục không đứt nhưng mà quanh co uốn khúc, đường bờ biển dài 62.800 kilômét (39.022 dặm Anh), là châu lục có đường bờ biển dài nhất trên thế giới. Loại hình bờ biển phức tạp. Có nhiều bán đảo và đảo cồn, là châu lục có diện tích bán đảo lớn nhất. Bán đảo Arabi là bán đảo lớn nhất thế giới (diện tích chừng 3 triệu kilômét vuông). Đặc điểm của tổng địa hình châu Á là mặt đất lên xuống rất lớn, núi cao đỉnh lớn tụ tập ở khoảng giữa, núi, cao nguyên và gò đồi chiếm chừng 3/4 diện tích cả châu Á. Cả châu Á cách mặt phẳng nước biển trung bình 950 mét, là châu lục có địa thế cao nhất trên thế giới trừ châu Nam Cực ra. Cả châu Á về tổng quát lấy cao nguyên Pamir làm trung tâm, một loạt mạch núi cao lớn duỗi ra hướng về phía tây, mạch núi cao lớn nhất chính là mạch núi Himalaya. Giữa các mạnh núi cao lớn có rất nhiều cao nguyên và bồn địa diện tích rộng lớn. Ở mặt bên ngoài của núi và cao nguyên vẫn phân bố đồng bằng rộng xa.

Châu Á có rất nhiều đỉnh núi cao nổi tiếng, trong đó có đỉnh núi Chomolungma cao nhất thế giới, chiều cao cách mặt phẳng nước biển 8.848 mét, sẽ theo xu thế dần dần lên cao từng bước một, dự tính một trăm năm sau, chiều cao của đỉnh núi Chomolungma sẽ sáng lập lại một di tích lịch sử mới. Châu Á có đất trũng, sụt lún và hồ chằm thấp nhất trên lục địa của thế giới, thí dụ sụt lún Biển Chết (mặt hồ thấp hơn mặt biển Địa Trung Hải 392 mét), vẫn có cao nguyên Thanh Tạng được gọi là "nóc nhà thế giới".

Châu Á là châu lục có núi lửa nhiều nhất trên thế giới. Quần đảo ở ven rìa phía đông là khu vực có núi lửa nhiều nhất trên thế giới. Đảo lớn và đảo cồn đi sát bờ biển phía đông hoặc vùng đất Trung Á và phía bắc Tây Á động đất dồn dập. Rất nhiều sông cả ở châu Á bắt nguồn từ núi ở khoảng giữa đất liền, lần lượt chia làm sông đổ vào Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương và Bắc Băng Dương. Bồn địa nội lưu chủ yếu phân bố ở vùng đất trung và tây châu Á. Dòng sông dài nhất châu Á là Trường Giang, dài 6.397 kilômét; đứng hạng sau nó là Hoàng Hà, dài 5.464 kilômét; ngoài ra, có sông Mê Kông dài 4.500 kilômét. Sông nội lục dài nhất là sông Amu dài 2.620 kilômét, đứng hạng sau nó là sông Tarim, dài 2.030 kilômét. Hồ Baikal là hồ nước ngọt lớn nhất châu Á và là hồ chằm sâu nhất thế giới.

Đảo và đảo cồn của châu Á chủ yếu tập trung ở mặt biển đông nam. Ước chừng có mấy chục ngàn đảo và đảo cồn lớn nhỏ, tổng diện tích là 3,2 triệu kilômét vuông, trong đó có 6 đảo lớn diện tích vượt qua 100.000 kilômét vuông (thí dụ đảo Kalimantan, đảo Sumatra, đảo New Guinea, đảo Sulawesi, đảo Java và đảo Honshu).

Châu Á là châu lục mà sông cả tập hợp nhiều nhất trên thế giới, có hơn 58 dòng sông có chiều dài trên 1.000 kilômét, trong đó có 5 dòng sông trên 4.000 kilômét Trường Giang, Hoàng Hà, Mê Kông, Y-rơ-tích và Mê Kông. Dòng sông bắt nguồn từ núi và cao nguyên của phần phía giữa châu Á, có hình dạng toả ra chảy hướng về biển và đại dương.

Khí hậu

Đất liền châu Á vượt qua 3 miền khí hậu nhiệt đới, ôn đới, hàn đới. Đặc trưng chủ yếu của khí hậu là các loại hình khí hậu đa dạng phức tạp, có khí hậu gió mùa điển hình và tính lục địa rõ rệt. Phía nửa đông nam của Đông Á là miền gió mùa á nhiệt đới và ôn đới ẩm ướt, Đông Nam Á và Nam Á là miền gió mùa nhiệt đới ẩm ướt. Trung Á, Tây Á và Đông Á nội lục là vùng đất khô cạn. Khoảng giữa miền gió mùa ẩm ướt trở lên và miền khô hạn nội lục cùng với phần lớn Bắc Á là vùng đất nửa ẩm ướt nửa khô cạn.

Nhiệt độ không khí mùa đông của phần lớn vùng đất châu Á rất thấp, vùng đất có nhiệt độ không khí trung bình dưới 0℃ vào tháng lạnh nhất chiếm 2/3 diện tích toàn châu Á. Thị trấn Verkhoyansk và thị trấn Oymyakon, nhiệt độ không khí trung bình vào tháng 1 thấp đến dưới -50℃. Nhiệt độ không khí thấp nhất vô cùng của thị trấn Oymyakon từng thấp đến -71℃, là địa phương có nhiệt độ thấp nhất ở Bắc Bán cầu, được gọi là vùng lạnh vô cùng ở Bắc Bán cầu. Mùa hè phổ biến gia tăng nhiệt độ, nhiệt độ không khí trung bình vào tháng nóng nhất trừ vùng đất đi sát bờ Bắc Băng Dương có nhiệt độ dưới 10℃ ra, vùng đất còn lại tất cả đều ở giữa 10 đến 15℃. Vùng đất trên 20℃ chiếm chừng 50% diện tích cả châu Á.

Nhiệt độ không khí cao nhất của thành phố Basra, Iraq từng đến 58,8℃, là địa phương nóng nhất thế giới. Sự phân bố giáng thuỷ của mỗi khu vực chênh lệch rất nhiều, xu thế chính là giảm lần lượt từ phía đông nam ẩm ướt lên phía tây bắc khô khan. Chỗ sát gần xích đạo mưa nhiều cả năm, lượng giáng thuỷ hằng năm trên 2.000 milimét. Thị trấn Cherrapunji ở phía đông bắc Ấn Độ có lượng giáng thuỷ trung bình hằng năm cao đến 11.430 milimét, là một trong các khu vực có mưa xuống nhiều nhất trên thế giới. Tây Nam Á và Trung Á là vùng mưa ít suốt năm, lượng giáng thuỷ hằng năm của vùng đất rộng lớn này là từ 150 đến 200 milimét trở xuống. Giữa tháng 9 và 10, trên bầu trời của cao nguyên Mông Cổ và Siberia thường hay có không khí lạnh mãnh liệt đi đến phía nam, phần lớn vùng đất Đông Á dễ bị xâm nhập bất ngờ. Bão đài phong (tức bão typhoon) phát sinh ở phía tây Trung Thái Bình Dương cuốn đánh bất ngờ vùng đất đi sát bờ biển phía đông Đông Á và Đông Nam Á từ tháng 5 đến tháng 10; bão xoáy thuận (tức bão cyclone) phát sinh ở vịnh Bengal cuốn đánh bất ngờ vùng đất đi sát bờ biển vịnh Bengal. Thường hay hình thành tai hoạ nghiêm trọng.

Hệ thống nước chảy

Châu Á có rất nhiều sông cả, phần lớn bắt nguồn ở khu vực núi cao khoảng giữa, có hình dạng toả lan tuôn chảy hướng về bốn phía. Dòng sông chảy vào Thái Bình Dương có A-mu-rơ (cửa sông ở vào eo biển Nevelskoy), Hoàng Hà, Trường Giang, Châu Giang, Mê Kông; dòng sông chảy vào Ấn Độ Dương có sông Ấn Độ, sông Hằng, sông Thanlwin, sông Ayeyarwady, sông Ti-gơ-rít, sông Ơ-phơ-rát; dòng sông chảy vào Bắc Băng Dương có sông Ô-bi, sông Ơ-ni-xây, sông Lê-na. Sông nội lục chủ yếu phân bố ở khu vực khô cạn phía trung và tây châu Á, có sông Xi-rơ, sông A-mu, sông Y-li, sông Ta-rim, sông Jordan. Thác nước có chiều cao nước rơi cách mặt sông lớn nhất châu Á là thác nước Jog trên sông Sharavati ở ven biển phía tây nam Ấn Độ, chiều cao nước rơi cách mặt sông là 253 mét.

Hồ chằm ở châu Á không quá nhiều so với châu lục khác, nhưng mà không ít hồ chằm có sẵn đặc sắc, nổi tiếng thế giới. Thí dụ biển Cát-xpi - hồ ngăn cách châu Á và châu Âu, là hồ lớn thứ nhất thế giới đồng thời là hồ nước mặn lớn nhất thế giới; hồ Baikal là hồ sâu nhất trên thế giới và là hồ nước ngọt lớn nhất châu Á; biển Chết là chỗ trũng thấp nhất trên thế giới; hồ Balkhash là một hồ nội lục tồn tại đồng thời nước ngọt và nước mặn. Hồ chằm ở châu Á phân bố khá rộng, về cơ bản có thể chia ra 5 nhóm hồ lớn ở Bắc Á, Trung Á, Tây Á, cao nguyên Thanh Tạng và đồng bằng trung và hạ du Trường Giang.

Sông ở châu Á phần lớn bắt nguồn từ đất đồi núi ở khoảng giữa đến đổ vào Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương và Bắc Băng Dương. Trong đó có 7 sông dài trên 4.000 kilômét, dòng sông dài nhất là Trường Giang, sau nó là sông Obi mà lấy sông Y-rơ-tích làm nguồn. biển Cát-xpi là hồ chằm lớn nhất trên thế giới, hồ Baikal là hồ nước ngọt lớn nhất châu Á, cũng là hồ sâu nhất và xưa nhất thế giới, chỗ thấp nhất của hồ ở vào 1.295 mét từ mức mặt biển về phía dưới. Sông A-mu dài cả thảy 2.540 kilômét, là sông nội lục dài nhất châu Á. Sông Ti-gơ-rít, sông Ơ-phơ-rát, Hoàng Hà và lưu vực sông Ấn Độ đều là chỗ bắt nguồn văn minh sớm nhất của loài người. Sông Hằng là sông thiêng liêng của Ấn Độ giáo và Phật giáo. Sông Mê Kông là một dòng sông mang tính quốc tế trọng yếu, các nước trong lưu vực sông Mê Kông bao gồm Trung Quốc, Myanmar, Lào, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam.

Kinh tế

Bài chính: Kinh tế châu Á

Singapore có một trong những cảng bận rộn nhất trên thế giới và là trung tâm giao dịch ngoại hối lớn thứ tư thế giới..

Châu Á là khu vực có GDP danh nghĩa lớn nhất trên thế giới, đồng thời cũng lớn nhất khi tính theo sức mua tương đương (PPP).

Xếp hạng	Nước	GDP (PPP, 2016) Triệu USD
1	Trung Quốc	20,853,331
2	Ấn Độ	8,642,758
3	Nhật Bản	4,901,102
4	Nga	3,684,643
5	Indonesia	3,010,746
6	Hàn Quốc	1,928,602
7	Ả Rập Xê Út	1,720,027
8	Thổ Nhĩ Kỳ	1,665,332
9	Iran	1,439,295
10	Thái Lan	1,108,111

Những nền kinh tế lớn nhất ở khu vực châu Á là Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Hàn Quốc và Indonesia.

Xếp Hạng	Nước	GDP (Danh nghĩa, 2016) Triệu USD
1	Trung Quốc	11,383,030
2	Nhật Bản	4,412,600
3	Ấn Độ	2,288,720
4	Hàn Quốc	1,404,400
5	Nga	1,132,740
6	Indonesia	936,955
7	Thổ Nhĩ Kỳ	751,186
8	Ả Rập Xê Út	618,274
9	Đài Loan	508,849
10	Thái Lan

Vào cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000, nền kinh tế Trung Quốc và Ấn Độ đã phát triển vượt bậc, cả hai có tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm trên 8%. Các quốc gia có tốc độ tăng trưởng cao các năm gần đây ở châu Á bao gồm:  Israel, Malaysia, Indonesia, Bangladesh, Pakistan, Thái Lan, Việt Nam, Mông Cổ, Uzbekistan, Síp, Philippines, các nước giàu khoáng sản như Kazakhstan, Turkmenistan, Iran, Brunei, Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất, Qatar, Kuwait, Ả Rập Xê Út, Bahrain và Oman.

Vào cuối những năm 1980 và đầu những năm 1990, GDP của Nhật Bản đã vươn lên đứng thứ 2 trên thế giới, chỉ sau Mỹ. Năm 1995, nền kinh tế Nhật Bản đã suýt đuổi kịp với Hoa Kỳ để trở thành nền kinh tế lớn nhất trong thế giới trong một ngày, sau khi đồng tiền Nhật Bản đạt mức cao kỷ lục 79 yên / USD. Trong khi đó từ thập niên 1980 Kinh tế Trung Quốc đã có sự lột xác ngoạn mục sau những cải cách của Đặng Tiểu Bình, và sang thế kỷ 21 GDP của Trung Quốc đã vượt qua Nhật Bản để trở thành nền kinh tế đứng thứ 2 thế giới. 4 quốc gia Hàn Quốc, Đài Loan, Hồng Kông và Singapore cũng đã đạt được mức tăng trưởng kinh tế nhanh chóng trong giai đoạn cuối thế kỷ 20, do đớ những nền kinh tế này còn được mệnh danh là Bốn con hổ châu Á. Israel cũng là một quốc gia có nền kinh tế phát triển nhờ tinh thần kinh doanh dựa trên một nền công nghiệp đa dạng.

Một số quốc gia Trung Đông như Ả Rập Saudi, Qatar, Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất, Bahrain, Kuwait, và Oman hay Brunei ở Đông Nam Á dù chưa phải là những nền kinh tế phát triển, song vẫn là những quốc gia có mức sống cao nhờ nguồn tài nguyên dầu mỏ dồi dào.

Theo dự đoán của các chuyên gia thì GDP danh nghĩa của Ấn Độ sẽ vượt Nhật Bản vào năm 2025 để trở thành nền kinh tế thứ 3 thế giới. Đến năm 2030, nền kinh tế Trung Quốc tính theo GDP sẽ xấp xỉ với Mỹ, và đạt tới mức tương đương về tốc độ tăng trưởng của kinh tế Mỹ. Tuy vậy, thu nhập bình quân đầu người vẫn thấp hơn Mỹ.

Các khối thương mại:

• Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC)
• Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN)
• Thỏa thuận cộng tác kinh tế gần (CEPA)
• Cộng đồng các quốc gia độc lập (CIS/СНГ)
• Hiệp hội Nam Á vì sự Hợp tác Khu vực (SAARC)
• Hiệp định Thương mại Tự do Nam Á (SAFTA) (dự thảo)

Các nguồn tài nguyên thiên nhiên

Châu Á theo ranh giới là lục địa lớn nhất thế giới và nó rất giàu các nguồn tài nguyên thiên nhiên, như dầu mỏ và sắt.

Hoa ở vùng ôn đới Châu á

Với năng suất cao trong nông nghiệp, đặc biệt là trong sản xuất lúa gạo, đã cho phép mật độ dân số cao của các quốc gia trong các khu vực nóng ẩm. Các sản phẩm nông nghiệp chính còn có lúa mì và thịt gà.

Lâm nghiệp cũng phát triển trong phạm vi rộng của châu Á, ngoại trừ khu vực Trung và Tây Nam Á. Nghề cá là một nguồn chủ yếu cung cấp thực phẩm ở châu Á, cụ thể là ở Nhật Bản.

Công nghiệp

Sản xuất công nghiệp ở châu Á theo truyền thống là mạnh nhất ở khu vực Đông và Đông Nam Á, cụ thể là ở Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore. Các ngành nghề công nghiệp dao động từ sản xuất các mặt hàng rẻ tiền như đồ chơi tới các mặt hàng công nghệ cao như máy tính và ô tô. Nhiều công ty ở châu Âu, Bắc Mỹ và Nhật Bản có các sự hợp tác đáng kể ở châu Á đang phát triển để tận dụng các lợi thế so sánh về sức lao động rẻ tiền.

Một trong các lĩnh vực chính của sản xuất công nghiệp ở châu Á là công nghiệp may mặc. Phần lớn việc cung cấp quần áo và giày dép hiện nay của thế giới có nguồn gốc từ Trung Quốc và khu vực Đông Nam Á.

Tài chính và các dịch vụ khác

Châu Á có 3 trung tâm tài chính lớn. Chúng nằm ở Hồng Kông, Singapore và Tokyo. Các trung tâm mới nổi ở Ấn Độ hay Trung Quốc là do sự kinh tế về sản xuất công nghiệp theo hình thức gia công ở các quốc gia này cũng như sự có được của nhiều người trẻ có học vấn cao và nói tiếng Anh

Các quốc gia và vùng lãnh thổ

Năm	Số dân	±%
1500	243.000.000	—
1700	436.000.000	+79.4%
1900	947.000.000	+117.2%
1950	1.402.000.000	+48.0%
1999	3.634.000.000	+159.2%
Nguồn: "UN report 2004 data" (PDF).

• 

  Các tiểu vùng địa lý của châu Á

• 

  Bộ gen của Mongoloid (Yuan et al. 2019)

Dân số châu Á trong tương lai

Năm	Dân số	Mật độ (km²)	Tỉ lệ tăng lên	% Dân số thế giới
2020	4.598.426.260	148,178	0.8161%	65.69%
2025	4.774.708.304	153,858	0.664%	68.21%
2030	4.922.829.661	158,631	0.5371%	70.33%
2035	5.045.488.373	162,584	0.4271%	72.08%
2040	5.143.850.426	165,754	0.326%	73.48%
2045	5.218.032.708	168,144	0.226%	74.54%
2050	5.266.848.432	169,717	0.1278%	75.24%
2055	5.290.517.068	170,480	0.0325%	75.58%
2060	5.290.029.643	170,464	-0.0483%	75.57%
2065	5.270.626.348	169,839	-0.106%	75.29%
2070	5.237.952.908	168,785	-0.1516%	74.83%
2075	5.194.086.547	167,372	-0.192%	74.20%
2080	5.140.833.583	165,655	-0.2261%	73.44%
2085	5.080.577.103	163,715	-0.2463%	72.58%
2090	5.017.487.286	161,682	-0.2532%	71.68%
2095	4.953.893.193	159,632	-0.2595%	70.77%

Nguồn:World Population Review,http://worldpopulationreview.com/continents/asia-population/

Tên vùng và lãnh thổ cùng quốc kỳ	Diện tích (km²)	Dân số (Thống kê 1 tháng 7 năm 2008)	Mật độ dân số (theo km²)	Thủ đô
Trung Á:
Kazakhstan	2.724.900	15.666.533	5,7	Astana
Kyrgyzstan	199.951	5.356.869	24,3	Bishkek
Tajikistan	143.100	7.211.884	47,0	Dushanbe
Turkmenistan	488.100	5.179.573	9,6	Ashgabat
Uzbekistan	447.400	28.268.441	57,1	Tashkent
Đông Á:
Mông Cổ	1.564.100	2.996.082	1,7	Ulaanbaatar
Nhật Bản	377.930	127.288.628	336,1	Tokyo
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên	120.538	23.479.095	184,4	Bình Nhưỡng
Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa	9.596.961 hay 9.640.011	1.322.044.605	134,0	Bắc Kinh
Đài Loan	36.188	22.920.946	626,7	Đài Bắc
Hàn Quốc	99.678 hay 100.210	49.232.844	490,7	Seoul
Bắc Á:
Liên bang Nga	17.098.242	142.200.000	26,8	Moskva
Đông Nam Á:
Brunei	5.765	381.371	66,1	Bandar Seri Begawan
Myanmar	676.578	47.758.224	70,3	Naypyidaw
Campuchia	181.035	13.388.910	74	Phnôm Pênh
Đông Timor	14.874	1.108.777	73,8	Dili
Indonesia	1.919.440	230.512.000	120,1	Jakarta
Lào	236.800	6.677.534	28,2	Viêng Chăn
Malaysia	330.803	27.780.000	84,2	Kuala Lumpur
Philippines	300.000	92.681.453	308,9	Manila
Singapore	704	4.608.167	6.545,7	Singapore
Thái Lan	513.120	65.493.298	127,4	Bangkok
Việt Nam	331.212	95.261.021	259,6	Hà Nội
Nam Á:
Afghanistan	652.090	32.738.775	42,9	Kabul
Bangladesh	147.998	153.546.901	1040,5	Dhaka
Bhutan	38.394	682.321	17,8	Thimphu
Ấn Độ	3.201.446 hay 3.287.263	1.147.995.226	349,2	New Delhi
Maldives	300	379.174	1.263,3	Malé
Nepal	147.181	29.519.114	200,5	Kathmandu
Pakistan	796.095 hay 801.912	167.762.049	208,7	Islamabad
Sri Lanka	65.610	21.128.773	322,0	Sri Jayawardenepura Kotte
Tây Á:
Armenia	29.743		100,0	Yerevan
Azerbaijan	86.600	8.845.127	102,736	Baku
Bahrain	750	718.306	987,1	Manama
Síp	9.251	792.604	83,9	Nicosia
Gruzia	69.700		64,0	Tbilisi
Iraq	438.371	28.221.181	54,9	Baghdad
Iran	1.628.750	70.472.846	42,8	Tehran
Israel	22.072	7.112.359	290,3	Jerusalem
Jordan	89.342	6.198.677	57,5	Amman
Kuwait	17.818	2.596.561	118,5	Thành phố Kuwait
Liban	10.452	3.971.941	353,6	Beirut
Oman	309.500	3.311.640	12,8	Muscat
Palestine	6.257	4.277.000	683,5	Ramallah
Qatar	11.586	928.635	69,4	Doha
Ả Rập Xê Út	2.149.690	23.513.330	12,0	Riyadh
Syria	185.180	19.747.586	92,6	Damas
Thổ Nhĩ Kỳ	783.562			Ankara
Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất	83.600	4.621.399	29,5	Abu Dhabi
Yemen	527.968	23.013.376	35,4	Sanaá
Tổng cộng	43.810,582	4.162.966.086	89,07

Ghi chú: Một phần của Ai Cập (Bán đảo Sinai) thuộc về Tây Á về mặt địa lý.

Tôn giáo

Phần lớn dân số thế giới theo các niềm tin tôn giáo khởi nguồn từ châu Á.

Các tôn giáo lớn trên thế giới hầu hết đều khởi nguồn từ châu Á và với phần lớn những người theo ngày nay đang sống ở châu Á bao gồm:

• Baha'i giáo, khởi nguồn ở Israel vào giữa thế kỷ XIX.
• Phật giáo, khởi nguồn ở Ấn Độ vào thế kỷ thứ VI TCN.
• Ấn giáo, khởi nguồn ở Ấn Độ vào khoảng 1500 năm TCN.
• Hồi giáo, khởi nguồn ở Ả Rập Xê Út vào thế kỷ thứ VII của Công Nguyên.
• Kỳ na giáo, khởi nguồn ở Ấn Độ vào thế kỷ thứ VI TCN.
• Thần đạo, khởi nguồn ở Nhật Bản trước Công nguyên.
• Sikh giáo, khởi nguồn ở Ấn Độ vào thế kỷ XV.
• Nho giáo, khởi nguồn ở Trung Quốc vào thế kỷ thứ VI TCN.
• Đạo giáo, khởi nguồn ở Trung Quốc vào thế kỷ thứ V hoặc thế kỷ thứ VI TCN.
• Hỏa giáo, khởi nguồn ở Iran khoảng hơn 1000 năm trước Công Nguyên.
• Đạo Cao Đài, khởi nguồn ở Việt Nam vào năm 1926 của thế kỷ XX.
• Đạo Hòa Hảo, khởi nguồn ở Việt Nam vào năm 1939 của thế kỷ XX và được xem là một nhánh của Tịnh Độ tông, Việt Nam.
• Kitô giáo, khởi nguồn ở Israel vào những năm đầu Công Nguyên. Sau này Kitô giáo bị phân rẽ ra thành ba nhánh chính: Công giáo Rôma, Chính Thống giáo Đông phương và Kháng Cách.
• Do Thái giáo, khởi nguồn ở Israel khoảng năm 2000 trước Công nguyên.

Văn hóa

Theo khu vực

Đông Á

Văn hóa Trung Quốc chiếm vai trò trung tâm, là nền văn hóa nổi bật và có sức ảnh hưởng lớn nhất khu vực Đông Á. Hệ thống chữ viết của Trung Quốc là một trong những hệ thống chữ viết được sử dụng liên tục lâu đời nhất trên thế giới, và là một phương tiện quan trọng để truyền bá văn hóa Trung Quốc ở Đông Á. Ngoài ảnh hưởng thống nhất của Nho giáo, Đạo giáo, chữ viết Trung Quốc và nhiều ảnh hưởng văn hóa của Trung Quốc khác thì phong tục, kiến trúc, văn học, ẩm thực, âm nhạc truyền thống, nghệ thuật biểu diễn ở mỗi nước Đông Á cũng đều có những nét đặc sắc riêng biệt.

Xem thêm

• Danh sách các quốc gia châu Á theo GDP danh nghĩa 2012
• Danh sách các quốc gia châu Á theo GDP danh nghĩa 2009
• Danh sách các quốc gia châu Á theo nội tệ
• Danh sách các quốc gia châu Á theo ngôn ngữ chính thức
• Danh sách các quốc gia châu Á theo diện tích
• [[Danh sách các quốc gia châu Á theo chiều dài đường bờ biển]]
• Danh sách các quốc gia châu Á theo tỉ lệ mặt nước
• Assuwa
• Tiểu Á

Tài liệu

• Lewis, Martin W.; Wigen, Kären (1997), The myth of continents: a critique of metageography, Berkeley and Los Angeles: University of California Press, ISBN 0-520-20743-2 
• Ventris, Michael; Chadwick, John (1973). Documents in Mycenaean Greek (ấn bản 2). Cambridge: University Press. 

Liên kết ngoài

• Châu Á tại Từ điển bách khoa Việt Nam
• Châu Á tại Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)
• Các bản đồ châu Á
• Bản đồ tự do
• (tiếng Đức) Asia zone