Băng Tỏa

Đây là một trang thành viên Wikipedia.
Đây không phải là một bài viết bách khoa. Nếu bạn tìm thấy trang này tại bất kỳ trang web nào ngoài Wikipedia, nghĩa là bạn đang đọc một bản sao của Wikipedia. Xin lưu ý rằng trang này có thể đã bị lỗi thời, và chủ nhân của trang có thể không có mối liên hệ nào với bất kỳ website nào khác ngoài Wikipedia.
Bản chính của trang này nằm tại https://vi.wikipedia.org/wiki/Thành viên:Băng Tỏa.

Bây giờ là 09:44, 22 tháng 10 năm 2021 CEST [refresh] giờ Berlin.

Xin chào, tôi là Băng Tỏa (氷鎖, còn được mọi người gọi là Băng). Tôi tham gia wiki vào tháng 6 năm 2020 (do dịch COVID) vì thấy các bài nhạc kịch trên đây còn quá sơ khai. Không đành lòng, tôi xắn tay áo lên viết bài, mò mẫm mã wiki rồi... dính luôn từ đó đến giờ. Tại trang thành viên này, tôi diễn giải lại quy định về hình ảnh bằng lời văn của mình để mọi người dễ hiểu.

Hình ảnhSửa đổi

Đây là một hình tự do mà mình tình cờ tìm được bên Flickr. Chủ tài khoản Flickr đó là một nhiếp ảnh gia và đi dự concert của Hồng Nhung, chụp ảnh lại rồi đăng lên Flickr với giấy phép Bảo lưu vài quyền.

Nguyên tắc chung trên Wikipedia (cũng như của dự án khác của Quỹ Wikimedia) là đặt ưu tiên việc dùng hình có giấy phép tự do lên hàng đầu. Chỉ khi nào không thể có hình tự do thì mới có thể dùng hình có bản quyền. Để tìm hình tự do, hãy xem qua thử trang Commons, đây là một kho chỉ chứa hình có giấy phép tự do và có thể chứa hình bạn

Lời khuyên dành cho thành viên không am hiểu quy định hình ảnh: Nếu bạn không am hiểu về quy định hình ảnh thì nên hạn chế up hình. Còn nếu vẫn muốn bài có hình minh họa thì
- Hãy qua trang Commons xem thử xem có hình mà bạn cần không? Đẹp xấu gì cũng ráng mà dùng, đừng chê. Bởi vì cứ là hình Commons thì bạn dùng trên Wikipedia thoải mái, tẹt ga.
- Hãy tham khảo các bài cùng chủ đề với bài bạn đang viết xem người ta dùng hình gì. Nếu bạn viết bài về trò chơi điện tử thì hãy tìm đọc các bài về trò chơi điện tử trên Wikipedia.
- Nếu bạn dịch bài từ Wikipedia tiếng Anh sang, bạn có thể bắt chước dùng các hình mà họ đang dùng trong bài. Nếu họ dùng hình SDHL thì bạn có thể up hình đó lên đây và copy paste toàn bộ nội dung trang mô tả đó sang đây.
- Hãy đi hỏi các thành viên có kinh nghiệm hoặc hỏi ở đây. Đa số mọi người ở đây đều tốt bụng và nhiệt tình.
- Đừng up hàng loạt hình khi bạn chưa hiểu gì về hình ảnh, bởi tuần tra viên sẽ có cách tìm ra hết đống hình đó để đề nghị xóa. Sau khoảng 5-10 tấm hình bị xóa, tài khoản của bạn sẽ bị cấm sửa đổi một thời gian.

Thành viên:Violetbonmua/Hướng dẫn BQHA: hướng dẫn bảo quản hình ảnh cho tuần tra viên và thành viên có công cụ

Khi up hìnhSửa đổi

Khi ghi mô tả, hãy trung thực. Hãy tham khảo tập tin được dùng để minh họa trong các bài viết tương tự như bài bạn đang viết để biết cách ghi mô tả. Nếu bạn lấy ảnh trên mạng, của người khác hay không hiểu gì cả về bản quyền, cứ thành thật khai báo. Nếu bạn nhận được thông báo xóa hình và không biết phải làm gì, hãy tag tuần tra viên đó bằng bản mẫu {{ping}} để kêu họ hướng dẫn.

Hình về ngườiSửa đổi

Wikipedia không chấp nhận hình SDHL cho người còn sống vì về căn bản là ai cũng có thể tiếp cận và chụp hình một người còn sống. Ví dụ, fan của Jisoo tham gia các event mà cô này có mặt, chụp hình rồi đăng lên mạng với giấy phép tự do có ghi công. Do đó, hình của Jisoo đầy rẫy trên Commons.

Nguyên tắc gối đầu giường là: Hình dùng trong bài viết về nhân vật thì một phải được phát hành dưới giấy phép tự do, hai là nhân vật đó phải chết. Miễn là một người vẫn còn sống thì ai cũng có thể tiếp cận người đó để chụp hình, không phải bạn thì sẽ là người khác, không phải bây giờ thì sẽ là một tháng sau, một năm sau... không có trên Commons thì có thể đang có đâu đó trên các trang web khác mà bạn không biết. Tóm lại, việc sở hữu một tấm ảnh với giấy phép tự do về người đó là cực kỳ khả thi, chỉ đơn giản vì người đó còn sống.

a/ Người đã mấtSửa đổi

Ưu tiên dùng hình trên Commons cũng như tìm các hình có giấy phép tự do (hình chụp người đó tại các sự kiện công cộng, hình thuộc PVCC Hoa Kỳ,...). Chỉ khi nào không có thì bạn mới có thể dùng hình trên Internet, tải lên Wikipedia và dùng trong bài dưới hình thức fair use (sử dụng hợp lý). Tập tin mẫu để tham khảo cách ghi mô tả và giấy phép: Tập tin:Ledaithanh.jpg. Lưu ý là chỉ khi nào Commons không có hình thì bạn mới có thể tự tải hình lên. Ví dụ, không thể dùng hình fair use về Adolf Hitler được vì hình chụp nhân vật này đầy rẫy trên Commons.

b/ Người còn sốngSửa đổi

Đa phần hình trên Internet đều không hợp lệ, đặc biệt là hình của người nổi tiếng. Nếu không được ghi chú rõ là cấp phép CC hoặc Attribution hoặc tương tự, đa số các hình đăng trên các trang web, báo, phương tiện mạng xã hội... đều được bảo hộ bản quyền hết rồi. Do đó, các phương án khả dĩ là:

Tìm hình có sẵn trên Commons.
Bạn đi đến các sự kiện mà người đó tham gia, tự chụp hình rồi đưa lên Commons, phát hành với giấy phép tự do. Ví dụ: File:Hòa Minzy .jpg (có bạn đi dự offline của Hòa Minzy, chụp ảnh lại rồi tặng cho Wikipedia một tấm).
Tìm hình do người khác chụp và phát hành với giấy phép tự do. Cần phải chắc chắn hình đó là chính chủ, do chính người chụp đăng lên mạng. Tập tin mẫu để tham khảo: File:Kim Ji-soo at fansign event in Yeongdeungpo on June 30, 2019 (4).png (mấy bạn fan đi dự sự kiện có Jisoo rồi chụp hình lại, đăng lên blog), File:Hồng Nhung at concert 26-10-2012.jpg (nhiếp ảnh gia tham dự concert của Hồng Nhung và chụp ảnh, đăng lên Flickr).
Hỏi xin người quen, bạn bè, các nhiếp ảnh gia xem liệu họ có thể tặng Wikipedia một tấm không.
Tìm các video có giấy phép CC trên YouTube rồi screenshot lại. Cần phải chắc chắn video đó là chính chủ, do tác giả tự quay tự up lên YouTube, không phải "chôm" từ chỗ khác xong up lên. Tập tin mẫu để tham khảo: File:Amee 2020.png.

Do hình về người còn sống bắt buộc phải là hình tự do, bạn hãy up hình trực tiếp bên Commons để sau này người khác khỏi phải xuất hình từ Wikipedia sang Commons.

Sử dụng hợp lýSửa đổi

Kênh YouTube Bee Entertainment là một nguồn để tìm ảnh celebrity, ví dụ như hình Diệu Nhi này. Bạn nhớ xem kĩ từng video một xem họ có ghi giấy phép là Creative Commons hay không nhé.

Thực chất, tôn chỉ của Wikipedia (hay của các dự án của Quỹ Wikimedia nói chung) là chỉ dùng nội dung tự do không bản quyền. Nhưng theo thời gian dần phát sinh thêm nhu cầu dùng hình có bản quyền để minh họa cho bài viết (miễn là thỏa những điều kiện nghiêm ngặt nào đó), do đó mới phát sinh ra cái gọi là "sử dụng hình ảnh theo diện fair use" (sử dụng hợp lý, viết tắt là SDHL). Để dùng theo diện này, hình cần phải thỏa đủ 10 tiêu chuẩn được ghi ở trang Wikipedia:Nội dung không tự do. Dưới đây mà một số lưu ý vắn tắt:

Hình phải được dùng để minh họa trong bài viết về chủ thể trong hình. Ví dụ: hình logo của trường cấp ba X thì phải nằm trong bài về trường X, không được phép nằm trong bài Danh sách trường trung học phổ thông. Do đó, thường là bạn cần phải viết bài trước rồi hẵng tính đến chuyện up hình.
Nhiều sản phẩm thương mại quen thuộc với độc giả đại chúng đều là những thứ được bảo hộ bản quyền kỹ càng, ví dụ, phim ảnh, video game, các sản phẩm truyền thông, sách báo, các sản phẩm phần mềm, logo của các tổ chức (trừ những logo cực kỳ đơn giản)... Không có cách nào để tạo ra nội dung tự do từ những thứ này. Dẫu cho bạn có mua quyển sách Bắt trẻ đồng xanh về tự chụp thì cũng chưa đủ vì bản thân cái bìa đã được bảo hộ bản quyền rồi. Tấm ảnh của bạn mà chứa một hình ảnh bị bảo hộ bản quyền thì ảnh đó không được coi là tự do và sẽ bị xóa.
Hình cần có độ phân giải nhỏ để không ảnh hưởng đến việc kinh doanh kiếm lời của bên đang bảo hộ bảo quyền hình ảnh đó.
Hình có bản quyền thì không thể đưa lên Trang Chính được. Tôn chỉ của Wikipedia là "chỉ dùng nội dung tự do", do đó tất cả những thứ đưa lên Trang Chính bắt buộc phải có giấy phép tự do để tuân theo tôn chỉ này.
Nhiều hình về người đã khuất trên Wikipedia tiếng Việt là hình fair use. Tuy nhiên, Wikipedia vẫn ưu tiên hình có giấy phép tự do hơn. Do đó, nếu bạn biết hình nào có giấy phép tự do, xin hãy up nó bên Commons rồi chèn vào bài viết trên Wikipedia. Để cho chắc ăn, bạn có thể nhờ một thành viên có kinh nghiệm kiểm tra giúp. Xong xuôi, bạn có thể đề nghị xóa hình SDHL.

LogoSửa đổi

Đa số logo cần được up tại Wikipedia để dùng theo diện SDHL. Với những logo cực kỳ đơn giản, chỉ bao gồm chữ và những hình học đơn giản dễ vẽ thì khả năng cao là logo đó không thể bảo hộ bản quyền được (nó dễ vẽ quá nên nó không đủ độ sáng tạo để có thể bảo hộ bản quyền). Có logo nào như vậy thì bạn có thể up bên Commons để có nhiều người xem và ý kiến, kiểm tra (cộng đồng bên đó rất đông và có nhiều chuyên gia). Ví dụ mẫu: File:Tuoi Tre Cuoi logo.svg, File:Vietinbank.png.

Áp phích phimSửa đổi

Mọi áp phích phim cần được up tại Wikipedia tiếng Việt để dùng theo diện SDHL. Code mẫu:

== Miêu tả ==
{{Mô tả áp phích
| Media = film
| Article = [tên bài viết]
| Use = Infobox
| Source = [link chứa hình]
}}
== Giấy phép ==
{{KTD-áp phích|image has rationale=yes}}

Nếu bạn thấy có áp phích nào được up bừa bãi bên Commons, xin hãy gắn biển xóa {{speedy delete|Copyrighted film poster kèm url nếu được}}. Áp phích hợp lệ bên đó đều là của phim thời xưa, nay đã hết hạn bản quyền (phim phát hành từ những năm 1920 đổ về trước).

Bìa sáchSửa đổi

Nếu quyển sách đó từ lâu rồi và có thể là đã hết hạn bảo hộ bản quyền, hãy qua Commons để xem thử có hình bìa không. Ví dụ: File:UncleTomsCabinCover.jpg (sách phát hành năm 1852 nên đã hết hạn bản quyền vào năm 1922, sau đó quyển sách này sẽ thuộc về PVCC).
Chỉ khi nào không có hình trên Commons mới dùng hình tự tải lên. Nếu sản phẩm đó đã được mua bản quyền và dịch sang tiếng Việt thì ưu tiên dùng bìa sách tiếng Việt.
Bên enwiki quy ước dùng bìa của ấn bản đầu tiên (xem en: Wikipedia:WikiProject Books/Images, chắc là vừa đỡ tranh cãi mà vừa lưu giữ được tính lịch sử của quyển sách).

Phạm vi công cộngSửa đổi

Mọi tập tin up lên Unsplash trước ngày 5 tháng 6 năm 2017 đều thuộc PVCC toàn cầu.

Một tác phẩm thuộc phạm vi công cộng (PVCC) là đồ công cộng và ai cũng có thể dùng thoải mái mà không cần xin phép. Thường là do hết hạn bản quyền, một số ít trường hợp khác là do tác giả... muốn vậy. Nếu bạn chủ động phát hành tác phẩm của mình vào PVCC có nghĩa là bạn đã từ bỏ quyền sở hữu bản quyền và quyền được ghi công (ai cũng có thể dùng hình của bạn để kiếm lời mà không cần phải đề tên bạn là tác giả). Ví dụ: File:Ghềnh đá đĩa phú yên.jpeg.
Giấy phép PVCC toàn thế giới tên là CC0 1.0 Universal (CC0 1.0) Public Domain Dedication.
Còn không thì mỗi nước sẽ có quy định khác nhau về phạm vi công cộng, xem bảng tổng hợp tại s:Trợ giúp:Phạm vi công cộng (do hai cao thủ về quy định bản quyền chấp bút). Nhưng thường thì ta chỉ cần quan tâm PVCC Việt Nam và Hoa Kỳ. Nếu bạn có thể chứng minh hình X thuộc PVCC VN, bạn có thể up lên Wikipedia tiếng Việt và gắn thẻ quyền {{PVCC-Việt Nam}} để dùng. Nếu bạn có thể chứng minh nó thuộc PVCC Hoa Kỳ, bạn có thể up thẳng nó lên Commons. Luật Mỹ gắt hơn, phức tạp hơn, lâu đời hơn luật bản quyền VN nên nếu nó thuộc PVCC Hoa Kỳ ắt cũng sẽ thuộc luôn PVCC VN.

Phạm vi công cộng Việt NamSửa đổi

Các tác phẩm nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng khuyết danh được công bố lần đầu tiên tại Việt Nam trước năm 1960 đều sẽ thuộc PVCC VN. Nếu phát hành sau 1960, lấy năm phát hành + 75 năm = năm hết hạn bản quyền.
Với các tác phẩm có tác giả, nếu tác giả (hoặc đồng tác giả cuối cùng) đã mất trước năm 1971 thì tác phẩm đó sẽ thuộc PVCC.
Nếu bạn biết hình gì thuộc PVCC VN thì cứ up lên đây để dùng. Có điều đừng vội vã xuất sang Commons vì còn cần phải xét điều kiện PVCC Hoa Kỳ nữa.

Phạm vi công cộng Hoa KỳSửa đổi

Cực kỳ quan trọng cho những ai làm việc bên Commons vì máy chủ của Wikimedia đặt tại Hoa Kỳ.
Bản mẫu:PVCC-Hoa Kỳ
Mọi tác phẩm xuất bản trước ngày 1 tháng 1 năm 1926 tại bất kỳ nơi nào trên thế giới đều thuộc PVCC Hoa Kỳ.

CommonsSửa đổi

Đại khái là toàn bộ hình trên Commons đều sở hữu giấy phép tự do, ai cũng có thể tái sử dụng và tái phân phối, kể cả với mục đích thương mại. Nếu có chữ "Attribution" thì người tái sử dụng có trách nhiệm ghi công tác giả.
Bảng giới thiệu các ký hiệu về quyền hình ảnh: Thành viên:A/Ảnh tải lên.
Để được tồn tại ở Commons, hình đó phải thuộc PVCC ở quốc gia xuất xứ và thuộc PVCC theo luật Hoa Kỳ.
Nếu hình chỉ thuộc PVCC Việt Nam và chưa thuộc PVCC Hoa Kỳ thì không thể xuất sang Commons. Cần phải chờ nó thuộc PVCC Hoa Kỳ trước cái đã. Nếu lỡ xuất sang bên đó thì sẽ bị xóa. Tuy nhiên, bạn có thể thử đề nghị sysop chuyển các tập tin đó vào trong thể loại Sẽ khôi phục khi hết hạn bản quyền.

Tiêu chuẩn bài chất lượng caoSửa đổi

Mọi người hãy cố gắng dùng nguồn hàn lâm để viết bài bách khoa nào.

Tuân thủ tất cả quy định và cẩm nang biên soạn của Wikipedia.
Dùng nhiều nguồn hàn lâm nhất có thể: sách đến từ các NXB hàn lâm (academic publishing house) như Oxford University Press, Cambridge University Press cũng như các NXB đại học khác, các bài đăng trên tạp chí hàn lâm có phản biện (tạp chí nào không thực hiện phản biện thì cần được xóa khỏi bài), sách giáo khoa đại học (tiếng Anh gọi là textbook, hình như tiếng Việt gọi là "giáo trình đại học"). Nghiêm cấm các văn hóa phẩm xuất bản ăn tiền, chỉ cần trả tiền là được xuất bản mà không tuân theo các quy trình biên tập hay phản biện truyền thống (tiếng Anh gọi là self-publishing hoặc predatory publishing).
Không có hình nào trong bài đang vướng mắc về vấn đề bản quyền hay giấy phép. Nếu bài được chọn làm BVCL, hình đưa lên Trang Chính phải là một hình có giấy phép tự do và hợp lệ.

"Phát ngôn"Sửa đổi

Đề mục "Phát ngôn" rất không bách khoa vì các lý do sau đây

Có thể khiến độc giả có cảm giác là Wikipedia đang quảng bá cho các quan điểm đó, và như vậy là vi phạm thái độ trung lập.
Nhiều trích dẫn là nội dung có bản quyền, do đó trích dẫn tràng giang đại hải là vi phạm bản quyền.
Người đọc cần ngữ cảnh để có thể hiểu bối cảnh ra đời của các phát ngôn đó.

Hãy xem xét dời các phát ngôn sang Wikiquote. Có thể xem xét giữ lại một vài phát ngôn khi cần đề cập đến quan điểm của người nói. Khi đó, các phát ngôn này là dẫn chứng sơ cấp trong các đề mục như "Sự nghiệp", "Các quan điểm", "Quan điểm chính trị". Đa phần nội dung của đề mục vẫn phải được viết dùng nguồn thứ cấp đáng tin cậy. Bài mẫu để tham khảo: J. K. Rowling, Joe Biden.

Công việcSửa đổi

Thể loại:Hình có vấn đề
Thể loại:Tập tin không tự do có phiên bản cũ
Thể loại:Bản mẫu bảo quản Wikipedia, Thể loại:Bản mẫu bảo quản tập tin, Thể loại:Bản mẫu hộp thông báo
Tác vụ chuyển đổi infobox quốc gia đang bị bỏ ngỏ. Giờ phải làm sao?
Thành viên:Băng Tỏa/Thư mời hỗ trợ chống phá hoại: thư mời thân thiện, hấp dẫn thành viên tham gia chống phá hoại
Cải thiện bản dịch và viết lại mấy bản mẫu thông báo, cảnh cáo, hướng dẫn, quy định.

Cải thiện Wikipedia tiếng ViệtSửa đổi

Wikipedia đang cần: một con bot lùi sửa phá hoại, một con bot chuyên đính bản mẫu Thông báo BCB, phát thông báo cho người viết bài, bot chuyên phát thông báo nếu biểu quyết thành công BVT/BVCL, bot ký tên thay, bot có quyền sysop để xóa hơn 5000 phiên bản cũ không tự do hình ảnh. Tóm lại là Wikipedia rất cần bot nhưng không rõ ai sẽ code?